Wystarczy kilka tygodni leżenia w łóżku, by na ciele powstały trudno gojące się rany. Mowa o odleżynach. Niestety, gdy się już rozwiną, to bardzo trudno i długo się je leczy. Dlatego naprawdę warto zapobiegać ich powstawaniu. Podpowiadamy jak to skutecznie zrobić.

Wprowadzenie

Wielu seniorów może znaleźć się w sytuacji, gdzie unieruchomienie jest nieuniknione przez długi okres czasu. W takich przypadkach, odpowiednie odżywianie i pielęgnacja są kluczowe, aby zapobiec odleżynom. W artykule dowiemy się, czym są odleżyny oraz jak można im zapobiegać i je leczyć.

Odleżyna – Co to jest?

Odleżyna to rodzaj wrzodziejącej rany, która powstaje na skórze w wyniku miejscowego niedokrwienia, spowodowanego uciskiem na naczynia krwionośne. Kilka czynników może wpłynąć na pojawienie się odleżyn, w tym tarcie i boczne siły ścinające, które prowadzą do pęknięć naczyń krwionośnych i zasinień. Do rozwoju odleżyn przyczyniają się także zaburzenia krążenia, ponieważ prowadzą do martwicy niedokrwiennej skóry, a nierzadko również tkanek położonych w głębszych warstwach.

Warto dodać, że wiek ma istotny wpływ na ryzyko pojawienia się odleżyn, ze względu na pogorszenie możliwości naprawczych tkanek u osób starszych.

Przyczyny Powstawania Odleżyn

Wśród głównych przyczyn odleżyn wymienia się:

• Długotrwałe pozostawanie w jednej pozycji.
• Nietrzymanie moczu i stolca.
• Intensywne pocenie się.
• Nadwagę.
• Zaburzenia czucia i ruchomości.
• Niskie ciśnienie tętnicze.
• Niektóre choroby, takie jak cukrzyca czy anemia.

Trudnościom w gojeniu się ran, a co za tym idzie powstawaniu odleżyn, sprzyja również niewłaściwa dieta. W sytuacji, gdy organizm musi odbudować zniszczoną tkankę, ważną rolę odgrywa odpowiednia podaż białka.

Lokalizacje Odleżyn

Odleżyny najczęściej pojawiają się w miejscach, gdzie kości dociskają tkanki do podłoża, takie jak pośladki i pięty. Mogą wystąpić także na łokciach, kolanach, łopatkach, potylicy, w okolicach kości krzyżowej i kostek. Rzadziej mogą być widoczne pod gipsem.

Fot. Wikipedia

Stopnie Odleżyn

Leczenie odleżyn zależy od ich zaawansowania. W celu skutecznego leczenia konieczna jest ocena stopnia rozwoju rany. Najczęściej stosowaną skalą do tego celu jest skala Torrance’a oraz czterostopniowy system klasyfikacji EUPAP/NPUAP.

Podział odleżyn według skali Torrance’a: 

• Stopień I – blednące zaczerwienienie – zaczerwienienie pojawia się pod wpływem urazu. Jeśli po uciśnięciu palcem skóra blednie, oznacza to, że mikrokrążenie jest prawidłowe. 
• Stopień II – nieblednące zaczerwienienie – pod wpływem ucisku zaczerwienienie nie blednie, co oznacza, że mikrokrążenie zostało uszkodzone. Mogą pojawić się pęcherze i płytkie owrzodzenia, a także obrzęk. Pacjent podczas dotyku może odczuwać ból. 
• Stopień III – owrzodzenie – uszkodzeniu ulega skóra na całej swojej grubości (naskórek i skóra właściwa) do granicy z tkanką podskórną. Brzeg rany otacza rumień i występuje obrzęk, a na jej dnie widać czerwoną ziarninę i rozpadające się tkanki. 
• Stopień IV – uszkodzenie obejmuje również tkankę podskórną do granicy z powięzią – brzeg rany jest wyraźnie odgraniczony, dno często pokrywa brunatna martwica. 
• Stopień V – martwica przekracza powięź, obejmuje mięśnie, a nawet stawy i kości – tworzą się rany, widoczne są rozpadające się tkanki i czarnobrunatna martwica. 

Leczenie Odleżyn

Leczenie odleżyn jest długotrwałe i zależy od charakteru oraz rozległości tkanki martwiczej. Istnieje wiele preparatów i opatrunków dostępnych na rynku, każdy o innych właściwościach i materiałach. Leczenie należy dostosować do stopnia zaawansowania rany:

• Stopień I – konieczne jest odciążenie uciskanego miejsca oraz stosowanie cienkiego i elastycznego opatrunku poliuretanowego.
• Stopień II – odciążenie miejsca i opatrunek hydrokoloidowy.
• Stopień III – stosowanie hydrożeli i opatrunków hydrokoloidowych, często wymaga chirurgicznego usunięcia martwicy.
• Stopień IV i V – rany wymagają leczenia chirurgicznego.

Profilaktyka Odleżyn

Zapobieganie odleżynom u osób unieruchomionych i o ograniczonej ruchomości jest kluczowe. Oto kilka ważnych zasad profilaktycznych:

• Zabezpieczanie skóry odpowiednimi preparatami i opatrunkami.
• Stosowanie środków myjących o odpowiednim pH.
• Zachowanie czystej i suchej skóry po epizodzie nietrzymania moczu.
• Unikanie masowania i pocierania miejsc narażonych na odleżyny.
• Regularne zmienianie ułożenia pacjenta co 4 godziny.
• Korzystanie z odpowiednich materacy i poduszek przeciwodleżynowych.
• Zachęcanie pacjenta do aktywności ruchowej, jeśli to możliwe.
• Prawidłowe odżywianie, ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedniej podaży białka.

Podsumowanie

Pamiętajmy, że zapobieganie odleżynom i odpowiednie leczenie są kluczowe, aby poprawić komfort i jakość życia osób unieruchomionych, zwłaszcza seniorów. Działania profilaktyczne oraz odpowiednia opieka mogą znacząco przyczynić się do uniknięcia tego bolesnego problemu.

Redakcja Głos Seniora

Redaktor Tomasz Kania