Gmina Ochotnica Dolna leży w województwie małopolskim, na terenie powiatu nowotarskiego, w Gorcach i schodzących ku Dunajcowi zboczach Beskidu Sądeckiego. Gminę stanowią trzy wsie: Tylmanowa, Ochotnica Dolna i Ochotnica Górna. Ochotnica Dolna i Ochotnica Górna często są traktowane jako jedna z najdłuższych wsi w Polsce, której oś stanowi droga o długości około 20 km, do której schodzą boczne potoki, wzdłuż których także znajdują się gospodarstwa. Największe z nich to: Forendówki (ok. 6 km), Jaszcze (ok. 6 km), Jamne (ok. 5 km), Skrodne (ok. 3 km), Gorcowe ( ok. 5,5 km), Młynne (ok. 7,5 km).
Do ważniejszych szczytów należą: Lubań (1211 m), Gorc (1230 m), Kiczora (1282 m).
Powierzchnia gminy wynosi 141 km², zamieszkują ją 8487 mieszkańców (na dzień 27.12.2022). W jej skład wchodzą 4 sołectwa: Ochotnica Górna, Ochotnica Dolna, Ochotnica Dolna-Młynne i Tylmanowa.
Na terenie gminy znajduje się część Gorczańskiego Parku Narodowego oraz część Popradzkiego Parku Krajobrazowego z rezerwatami przyrody „Kłodne nad Dunajcem” i „Pusta Wielka”. Obszar tego pierwszego rezerwatu jest doskonale widoczny z drogi Nowy Sącz – Krościenko. Stoki Beskidu Sądeckiego są szczególnie piękne jesienią, gdy porastająca je buczyna karpacka przebarwia się na czerwono.
Ochotnica i Tylmanowa mają absolutnie unikatową historię. Poczynając od czasów średniowiecznych, aż po II wojnę światową, która przetoczyła się przez gminę.
Tylmanowa powstała w 1336 r., została założona przez niejakiego Piotra i jego syna Tylmana, którzy otrzymali od zakonu klarysek starosądeckich fragment lasu na założenie wsi. Lokowano ją na prawie niemieckim, a zasadźcy zostali jej dziedzicznymi sołtysami. Wieś otrzymała nazwę od imienia młodszego z zasadźców – Tylmana. W 1350 roku w Tylmanowej ukończono kościół pod wezwaniem św. Mikołaja i erygowano parafię. Do parafii należała wieś Kłodne, a później również Ochotnica, która jako nowa parafia usamodzielniła się dopiero w 1925 r. We wsi od 1596 r. prowadzona była też szkoła parafialna.
W XV wieku kronikarz Jan Długosz wspomina o drodze biegnącej w górę Dunajca, w stronę Czorsztyna i dalej na Spisz, wymieniając m.in. Tylmanową.
Natomiast same początki wsi Ochotnica nie są dobrze znane. Pierwotna rolnicza Ochotnica musiała powstać pod koniec XIV wieku, a na początku XV wieku osadzono w niej grupę pasterzy wołoskich. W 1416 r. król Władysław Jagiełło nadał Dawidowi Wołochowi przywilej lokacyjny oraz ustanowił go dziedzicznym sołtysem Ochotnicy. Zgodnie z tradycją we wsi istniała pierwotnie niewielka cerkiew, służąca prawosławnej społeczności wołoskiej. W 1566 r. sołtys Walenty Ochotnicki wzniósł we wsi pierwszy katolicki kościół, a Ochotnica została podporządkowana parafii w Tylmanowej.
W drugiej połowie XVII wieku w górnej części doliny Ochotnicy powstała wieś Babieniec, której zasadźcą był również Walenty Ochotnicki. Babieniec istniał aż do rozbiorów, kiedy to włączono go do Ochotnicy.
W XVII i XVIII wieku z racji niedostępnego, górskiego położenia Ochotnica słynęła ze zbójnictwa. Działało tu wielu zbójników, z których najsłynniejszym był Józef Baczyński ze Skawiny.
W 1910 r. Ochotnicę podzielono na dwie części – Ochotnicę Dolną oraz Ochotnicę Górną. Teren dawnego Babieńca, wraz z osiedlem Ustrzyk i innymi terenami leżącymi w górnej części doliny Ochotnicy, znalazł się w granicach Ochotnicy Górnej.
W czasie II wojny światowej gmina Ochotnica Dolna czynnie uczestniczyła w walce z okupantem. Ochotnica Dolna, podczas okupacji hitlerowskiej była ośrodkiem działalności partyzanckiej, zarówno polskiej jak i sowieckiej. We wsi działało też tajne nauczanie w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum. Najtragiczniejszym wydarzeniem w dziejach wsi była Krwawa Wigilia, czyli okrutna pacyfikacja dokonana przez karną kompanię SS w dniu 23.XII.1944 r., w odwecie za śmierć dwóch Niemców, zastrzelonych dzień wcześniej przez grupę partyzantów sowieckich i uzbrojonych ochotniczan. Zamordowano wówczas 50 mieszkańców Ochotnicy – wśród nich 19 dzieci i 21 kobiet.
Ochotnica Górna także stawiała silny opór okupantowi – była określana przez Niemców mianem Republiki Partyzanckiej. Dzięki doskonale zorganizowanej akcji partyzantów i pomocy miejscowej ludności udało się ocalić 9 z 10 członków załogi amerykańskiego bombowca B-24J Liberator, który rozbił się 18.XII.1944 r. u źródeł potoku Jaszcze.
Ochotnica posiada także atrakcyjne zabytki. Składają się na nie głównie architektura zabudowań. Na terenie gminy sporo jest miejsc związanych z historią II wojny światowej i pamiątek z tego okresu. Miejsce pacyfikacji upamiętniają ruiny młyna spalonego w czasie pacyfikacji w osiedlu Brzeźnie w Ochotnicy Dolnej na których ustawiono pamiątkową tablicę, informującą o tym tragicznym wydarzeniu. W 1964 r. obok szkoły w Ochotnicy Dolnej – Centrum wzniesiono również pomnik ku czci zamordowanych Ochotniczan i bohaterów walk o wolność przedstawiający mieszkankę wsi zastrzeloną wraz z rocznym dzieckiem w czasie ucieczki.
Spośród obiektów architektury sakralnej najcenniejszym zabytkiem jest kościół parafialny pw Znalezienia Krzyża Świętego z 1816 r. w Ochotnicy Dolnej. Na uwagę zasługują także liczne we wsi kapliczki przydrożne, w tym zwłaszcza zabytkowa kapliczka z 1772 r. znajdująca się w osiedlu Leskówka w pobliżu kościoła oraz przydrożna kapliczka położona w os. Kapłony u ujścia Potoku Skrodne. Na terenie Ochotnicy można wciąż jeszcze odnaleźć przykłady tradycyjnej zabudowy drewnianej – domy i budynki gospodarcze. We wsi ocalało też kilka pojedynczych szałasów pasterskich, dawniej licznie stojących na tutejszych halach i polanach.
Ogólnopolską Kartę Seniora można wyrobić w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Ochotnicy Dolnej
os. Dłubacze 161, 34-452 Ochotnica Dolna
tel. 18 262 46 01
