Profilaktyka i diagnostyka chorób w czasach pandemii

Od przeszło roku zmagamy się z pandemią COVID-19. Świat stanął na głowie, a wraz z nim – cała ochrona zdrowia. Z powodu konieczności natychmiastowego umożliwienia dostępu do opieki medycznej pacjentom z infekcją SARS-CoV-2 hospitalizacja chorych z innymi przypadłościami zeszła niestety na dalszy plan. Na co dzień obserwuje się, że pacjenci z chorobami innymi niż COVID-19 trafiają do szpitali w momencie, kiedy już naprawdę jest późno i wymagają pilnej interwencji lekarskiej, ponieważ nie są już w stanie sami sobie pomóc w domu. Stan epidemii nie oznacza, że inne choroby przestały atakować, że zniknęły. Należy zatem pamiętać, że nadal niezmiernie ważne są: diagnostyka, regularne wizyty lekarskie, a przede wszystkim – profilaktyka.

Pod pojęciem profilaktyki rozumie się zapobieganie chorobom, ich wczesne wykrywanie, a w przypadku wystąpienia choroby – także takie postępowanie, które pomoże złagodzić jej przebieg. A jak możemy zapobiegać? Przede wszystkim przez sposób, w jaki żyjemy, czyli styl życia, a także przez regularne badania przesiewowe, które pozwolą rozpoznać groźne schorzenia na etapie, kiedy istnieją jeszcze duże szanse na wyleczenie i redukcję powikłań. 

Być może wiele osób nie wie, że badania profilaktyczne są niemalże w zasięgu ręki – można je przeprowadzić u swojego lekarza rodzinnego. Chodzi tutaj o konkretnie o:

• choroby układu krążenia – badania należą się osobom w wieku 35, 40, 45, 50 oraz 55 lat, szczególnie tym, które są obciążone czynnikami ryzyka, u których nie została dotychczas rozpoznana choroba układu krążenia i które w okresie ostatnich 5 lat nie korzystały z tych badań. Czynnikami ryzyka określonymi chorób krążenia według Światowej organizacji zdrowia (WHO) są:

• nadciśnienie tętnicze (wartości powyżej 140/90 mmHg),
• nieprawidłowe wartości dotyczące lipidogramu (zbyt wysokie stężenie cholesterolu całkowitego, frakcji LDL, trójglicerydów, niskie stężenie frakcji HDL),
•  nieprawidłowa tolerancja glukozy,
• nadwaga/otyłość,
• brak bądź niewielka aktywność fizyczna,
• palenie tytoniu,
• płeć męska,
• czynniki genetyczne.
  
  
• choroby onkologiczne – program profilaktyki raka szyjki macicy adresowany jest do kobiet w wieku 25 do 59 lat, które nie miały wykonywanego badania w ciągu ostatnich 36 miesięcy, a także do kobiet, które są obciążone czynnikami ryzyka (zakażenie wirusem HPV/HIV, przyjmowanie leków immunosupresyjnych) oraz które w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie miały wykonywanego badania w ramach tego programu.

• choroby płuc – program profilaktyki gruźlicy dotyczy osób, które nie posiadają w dotychczasowym wywiadzie rozpoznanej gruźlicy, a także tych, które miały bezpośredni kontakt z chorymi na gruźlicę bądź u których stwierdza się przynajmniej jedną z następujących okoliczności sprzyjających wystąpieniu gruźlicy, takich jak: niepełnosprawność, bezrobocie, długotrwała choroba przewlekła, uzależnienie od substancji psychoaktywnych.

• choroby odtytoniowe (w tym POCHP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc) – do tego programu kwalifikowane są osoby, które ukończyły 18. rok życia i palą tytoń, w tym przede wszystkim kobiety i mężczyźni pomiędzy 40 a 65 rokiem życia, którzy nie mieli wykonywanych badań spirometrycznych w ramach programu profilaktyki POCHP w ciągu ostatnich 36 miesięcy, u których nie zdiagnozowano wcześniej (badaniem spirometrycznym POCHP) rozedmy płuc lub przewlekłego zapalenia oskrzeli.

Na początku pandemii w przypadkach, gdzie było to możliwe, wprowadzono teleporady. Pamiętajmy jednak, że nie zastąpią one tradycyjnych wizyt u lekarza – wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego, indywidualnej diagnostyki. Nie wszystko można załatwić „przez telefon”. Telemedycyna znajduje się obecnie na wysokim poziomie, ale niestety nie jest doskonała. Wczesna diagnostyka chorób wyżej wymienionych układów pozwoli zapobiec rozwojowi schorzeń, a tym samym uchroni przed groźnymi konsekwencjami ich nieleczenia.

W jakich przypadkach pacjent musi skontaktować się z lekarzem bezpośrednio?

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 5 marca 2021 roku precyzuje między innymi, które świadczenia medyczne realizowane w warunkach Podstawowej Opieki Zdrowotnej mogą odbywać się wyłącznie w kontakcie bezpośrednim. Są to następujące przypadki:

• gdy pacjent bądź jego ustawowy opiekun nie wyraża zgody na udzielanie świadczeń medycznych w ramach teleporady,
• w przebiegu choroby przewlekłej doszło do pogorszenia stanu ogólnego chorego,
• gdy zachodzi podejrzenie choroby nowotworowej,
• podczas pierwszej wizyty lekarza bądź pielęgniarki lub położnej Podstawowej Opieki Zdrowotnej wskazanych w deklaracji wyboru;
• dzieci do 6 roku życia (poza poradami kontrolnymi w trakcie leczenia – ustalonego podczas wcześniejszej wizyty osobistej – których udzielenie nie wymaga badania fizykalnego). 

Powyższe informacje mają na celu zachęcić Państwa do wzięcia odpowiedzialności za własne zdrowie, bo leży ono przede wszystkim w Waszych rękach. Nie bójmy się wrócić do przychodni i lekarzy, nie zaniedbujmy profilaktyki, bo tylko dzięki temu można cieszyć się długim życiem w zdrowiu i dobrej kondycji zarówno fizycznej, jak i psychicznej.

dr Ewa Wojciechowska

absolwentka I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego;
obecnie w trakcie specjalizacji z chorób wewnętrznych;
członek Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego;
autorka i współautorka artykułów w czasopismach polskich i zagranicznych
w zakresie chorób wewnętrznych, kardiologii i hipertensjologii
oraz doniesień z najważniejszych kongresów kardio- i hipertensjologicznych
w Polsce i na świecie:
USA (Chicago), Francja (Paryż), Włochy (Mediolan), Hiszpania (Barcelona).