CHARAKTERYSTYKA GMINY
Miasto Bystrzyca Kłodzka
Miasta takiego jak Bystrzyca nie poznaje się rutynowym “przebiegiem” po zabytkach. Trzeba koniecznie pobłądzić po jego ciasnych uliczkach i zapomnianych zaułkach, które rozdzielają najstarsze domy, powspinać się po kamiennych schodach w przesmyku wiekowych murów, przystanąć na chwilę w nieoczekiwanym olśnieniu – przed wyrafinowanym kamiennym portalem.
Bystrzyca Kłodzka ma średniowieczny i królewski rodowód. Geograficznie położona jest dość osobliwie – leży w Rowie Górnej Nysy, regionie, którego odrębność rzeźby dostrzeżono
i nazwano dopiero w poł. XX w. Po prostu Nysa Kłodzka wycięła sobie (w tzw. Obniżeniu Bystrzycy Kłodzkiej) krętą dolinę, wzdłuż której lokowało się osadnictwo.
Chociaż początki miasta nie są dokładnie znane, jego położenie na trakcie handlowym łączącym Śląsk z Czechami przesądza o istnieniu tu bardzo wczesnego osadnictwa. I to już w XI w. lokacja miasta jest najpewniej zasługą kasztelana kłodzkiego Havla z Lembergu, który otrzymał Ziemię Kłodzką we władanie od króla Czeskiego Wacława I. Niemiecka nazwa ówczesnej osady – HABELSCHWERD- tłumaczona jest jako kępa, wysepka Havla, a nazwa Bystrice pojawiła się po raz pierwszy pod datą 1369 r. Badania językoznawcze wyraźnie wskazują, że nowi osadnicy przybyli tu głównie z Hesji, Saksonii i Łużyc. 4 Lipca 1319 r. król Czeski Jan Luksemburski w uznaniu zasług Jakuba Rückera za otoczenie miasta murami nadał mu wójtostwo w Bystrzycy. Kilka miesięcy później miasto otrzymało pełną samodzielność prawną.
Swoimi bardzo licznymi zabytkami Bystrzyca Kłodzka mogłaby obdarować niejedno miasto, chociaż historia nie obchodziła się z nią łagodnie: husyci, wojna 30-letnia i Lisowczycy, Szwedzi.
Nękana była często przez obce wojska i trawiona licznymi pożarami. A kiedy już uporano się z odbudową, przychodziły inne klęski: wielka powódź w czerwcu 1827r, epidemie cholery (w 1831 r., 1837 r.), czy silne trzęsienie ziemi w styczniu 1901 r.
Na szczęście Bystrzycę oszczędziły obie wojny światowe, niemal całkowicie zachował się więc jej średniowieczny układ urbanistyczny z murami obronnymi i znaczną częścią starej zabudowy. Zabytkowe domy pochodzą w większości z XIX w., ale wiele z nich ma starsze fragmenty. Są to przeważnie 2 i 3 – kondygnacyjne kamieniczki. W starych mieszczańskich kamienicach zachwycają kamienne portale, renesansowe sklepienia i barokowe formy architektoniczne.
Do najcenniejszych należą m.in. miejskie mury obronne z trzema wieżami: Wieżą Rycerską, zwaną również Czarną (z 1319 r., przekształconą w 1843 r. na dzwonnicę zboru ewangelickiego), Wieżą Bramy Kłodzkiej (ze śladami dwupiętrowej bramy) i basztą Bramy Wodnej (obok niej budowle dawnego obronnego wójtostwa z wieżą mieszkalną, ongiś wyższą jeszcze o dwa piętra). Ponadto: gotycko-renesansowy kościół św. Michała Archanioła z poł. XIII w., ratusz z XIV w., przebudowany na renesansowy, barokowa kaplica św. Franciszka Ksawerego, późnorenesansowy dwór szlachecki, kaplica św. Floriana i monumentalna kamienna kolumna wotywna Trójcy Świętej z 1736 r.- niemal teatralne przedstawienie rozdziału XII Apokalipsy. Na Małym Rynku (dawny Targ Bydlęcy) stoi dumnie symbol średniowiecznego wymiaru sprawiedliwości – pręgierz z 1556 r. Jest z kamienia i w stanie doskonałym, ma nawet tzw. kuny do mocowania skazanych.
W II poł. XIX w. powstają w Bystrzycy trzy kolejne fabryki zapałek. I odtąd będzie się to miasto niezmiennie z nimi kojarzyło. Nic więc dziwnego też, że właśnie tu znajduje się jedyne w Polsce (i bodaj jedno z czterech w świecie) Muzeum Filumenistyczne. Zgromadziło ono przebogaty zbiór różnych przedmiotów służących do niecenia ognia – krzesiw, lamp oliwnych, zapalniczek i etykiet zapałczanych. Najciekawszym szlakiem turystycznym, który wybiega z Bystrzycy Kłodzkiej jest znakowana na zielono trasa przez Przełęcz Spaloną, Hutę i Starą Łomnicę do Gorzanowa. Także szlak żółty przez Starą Bystrzycę, Zalesie, Hutę i Pokrzywno do Polanicy-Zdrój.
Gmina Bystrzyca Kłodzka to przede wszystkim:
Międzygórze
Międzygórze to wieś i stacja klimatyczna położona na wysokości 570-750 m n.p., pięknie usytuowana u stóp Masywu Śnieżnika w wąskiej dolinie Wilczki i potoku Bogoryi, otoczonej przez kulminujące szczyty Smrekowca, Iglicznej, Jaworowej i Szerokiej Kopy. Międzygórze to także miejscowość sportowo-rekreacyjna i turystyczna oraz świetna baza wypadowa na wycieczki w Góry Bystrzyckie, Bialskie i Masyw Śnieżnika, a także ośrodek dla amatorów narciarstwa biegowego i zjazdowego.
Międzygórze było przez wieki zagubioną wśród gór i lasów wioską. W 1840 r. okoliczne dobra kupuje Królewna Marianna Orańska, która stworzyła z Międzygórza popularny ośrodek wypoczynkowy i turystyczny.
W Międzygórzu zachowała się charakterystyczna zabudowa pensjonatowa z XIX w. W centrum miejscowości wznosi się drewniany kościółek św. Józefa z 1740 r., a powyżej znajduje się kamienny kościół poewangelicki z 1911 r.
W okolicach miejscowości znajdują się liczne ciekawostki i miejsca przyrody, które warto odwiedzić. Unikatem jest bez wątpienia Ogród Bajek kraina wyrzeźbionych bajkowych postaci leżąca na wysokości 780 m n.p.m. pomiędzy Górą Toczek i Igliczną.
Dużą atrakcją miejscowości jest Wodospad Wilczki (wys. 21 m), który znajduje się w dolnej części wsi. Wchodzi on w skład Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego i jest jednym z największych wśród sudeckich wodospadów. Do atrakcji miejscowości należy także zapora wodna na rzece Wilczce, służąca jako punkt widokowy.
Z Międzygórza wiele szlaków turystycznych wyprowadza na okoliczne wzniesienia, w tym na najwyższy w regionie Śnieżnik (1425 m n.p.m.).
Długopole-Zdrój
Długopole-Zdrój to niewielka sudecka miejscowość uzdrowiskowo – wypoczynkowa, pięknie położona nad brzegiem Nysy Kłodzkiej, usytuowana na wysokości 370-400 m n.p.m. u stóp Gór Bystrzyckich. Panujące tu warunki klimatyczne sprzyjają wypoczynkowi, rehabilitacji i leczeniu.
Pierwsze wzmianki o Długopolu pochodzą z XIV w., ale jego historia jako uzdrowiska rozpoczęła się w 1563 r., kiedy podczas zwału w jednej ze sztolni ałunu trysnęło źródło wody mineralnej. W 1817 r. powstaje pierwszy dom zdrojowy, a kilka lat później park i pierwsza pijalnia wody mineralnej.
Podstawą lecznictwa w uzdrowisku są wody źródlane o charakterze szczaw. Pochodzą one z trzech źródeł Renata, Emilia i Kazimierz i są wykorzystywane zarówno do kuracji pitnej jak i do kąpieli. W uzdrowisku leczone są głównie choroby wątroby, układu krążenia oraz stany wyczerpania fizycznego i nerwowego.
Centrum uzdrowiska stanowi park zdrojowy z bujnym drzewostanem, pijalnią wód mineralnych i alejkami spacerowymi, a dodatkowym atutem miejscowości jest położenie przy międzynarodowej trasie komunikacyjnej i bliskość do granic państwa.
Spalona
Spalona to wieś położona pod Przełęczą o tej samej nazwie. Nazwa przełęczy i wsi Spalona wywodzi się najprawdopodobniej z wielkiego pożaru, który w 1473 r. przez sześć tygodni pustoszył lasy Gór Bystrzyckich. Przełęcz jest rozległą łąką na wierzchowinie Gór Bystrzyckich dzielącą je na dwie części: północną, tworzącą rozległe wierzchowiny, przedzieloną doliną Bystrzycy Łomnickiej i południową, tworzącą wąski łańcuch górski poprzecinanych dolinami, z najwyższym szczytem Gór Bystrzyckich – Jagodną (977 m n.p. m.). Spalona jest ważnym węzłem szlaków turystycznych. Z biegnącej przez Przełęcz “autostrady sudeckiej” rozciąga się piękna panorama na okoliczne pasma górskie i położone w dolinach miejscowości.
We wsi przy drodze, znajduje się schronisko “Jagodna”, wybudowane w 1895 r. w miejscu przydrożnej karczmy. W pobliżu schroniska znajduje się stok z wyciągiem narciarskim.
Na przełęczy Spalona (812 m n.p.m.) przez którą przechodzi tzw. Autostrada Sudecka i gdzie znajduje się schronisko PTTK „Jagodna”, którego budynek powstał ok. 1895 roku – znakami niebieskim przez Sasin (886 m n.p.m.) dochodzimy na szczyt Jagodnej (977 m n.p.m.). Jest to najwyższy szczyt Gór Bystrzyckich. W 2019 roku na szczycie stanęła 21 metrowa wieża widokowa z tarasem widokowym.
Wieża na Jagodnej została wybudowana w ramach projektu „Czesko-Polski Szlak Grzbietowy”, realizowany przez 18 partnerów z Polski i Czech – w tym gminę Bystrzyca Kłodzka.
Na tarasie widokowym udostępniona luneta widokowa.
Ogólnopolska Karta Seniora
Gdzie można wyrobić Kartę: Urząd Miasta i Gminy Bystrzyca Kłodzka, pl. Wolności 1, 57-500 Bystrzyca Kłodzka, pok. 102 (w godzinach pracy urzędu), kontakt tel. 74/ 8 117 693
