Ponad 400 tysięcy osób w wieku 80+ w Polsce zmaga się z osamotnieniem – jest to więcej, niż liczba mieszkańców tak dużych miast, jak Szczecin czy Lublin. Kim są? Z czym mierzą się na co dzień? O tym w najnowszym raporcie “Samotność wśród osób 80+” Stowarzyszenia mali bracia Ubogich.
Jednym z ekspertów badania pn. „Samotność wśród osób 80+” był prezes Stowarzyszenia Manko – Głosu Seniora Łukasz Salwarowski. Prezes Salwarowski, w eksperckim komentarzu do raportu, zwrócił uwagę między innymi na to, że badanie pn. „Samotność wśród osób 80+” ukazuje zupełnie nowe spojrzenie na przyczyny i skutki samotności, która jest głównym problemem osób starszych i polityki senioralnej w Polsce. Dotychczasowe badania wskazywały, że spośród seniorów (60+) aż 40% to osoby samotne. To badanie koncertuje się na osobach 80+ czyli tych najbardziej narażonych na samotność i mających najmniej możliwości aby jej przeciwdziałać. Wynika z nich, że 60% tej grupy to wdowy i wdowcy, 58% mieszka samotnie, a 26% odczuwa osamotnienie. Oznacza to, że problem samotności ma o wiele większą skalę niż dotychczas myśleliśmy.
Według ostatniego spisu powszechnego[1] rośnie w Polsce odsetek seniorów. Aż 26% osób starszych jest osamotnionych, a ponad 12% z nich w ogóle nie wychodzi z domu – wskazuje najnowsze badanie Stowarzyszenia mali bracia Ubogich. – Samotność to choroba cywilizacyjna naszych czasów, która dotyka szczególnie osoby starsze – mówi Joanna Mielczarek, Dyrektor Stowarzyszenia mali bracia Ubogich – i to seniorom najczęściej brakuje bliskiej rodziny, przyjaciół i znajomych, a do tego dotykają ich choroby i niepełnosprawność. Czują się niepotrzebni, zbędni, rośnie w nich poczucie wykluczenia. 61% osób starszych, które mierzą się z samotnością, mówi, że czują się nieważne, a 70% nie ma obok kogoś, komu mogłyby zaufać.
Dla takich seniorów każdy poranek zaczyna się tak samo. Od wstania, rozruchu, nalania kubka kawy czy herbaty. Ich życie to cztery ściany, a jedyny kontakt ze światem stanowi ekran telewizora. Rutynę samotności niektórych z nich od 20 lat przełamują wolontariusze Stowarzyszenia mali bracia Ubogich: odwiedzają osoby starsze w ich domach, zabierają na spacer, do kina czy do teatru.
Jak leczyć samotność seniorów?
– Prowadzimy wolontariat towarzyszący, ponieważ wiemy, że najlepszym lekarstwem na samotność jest obecność drugiego człowieka – tłumaczy Joanna Mielczarek. – Dajemy seniorom swój czas i obecność w ich życiu. A przede wszystkim budujemy relacje.
Nieprzypadkowo kluczowy Program Stowarzyszenia nazywa się TWOJA OBECNOŚĆ POMAGA MI ŻYĆ: dzięki wizytom wolontariuszy seniorzy czują się doceniani i pełnowartościowi. – Sama świadomość, że ja wiem, że ktoś przyjdzie, zainteresuje się, że nie jestem sama, to już dużo daje – przyznaje pani Danuta, podopieczna Stowarzyszenia.
Wolontariusze pamiętają też o urodzinach seniorów, odwiedzają ich wtedy z tortem, rozmawiają przy kawie lub herbacie. Relacje, które nawiązują seniorzy i wolontariusze, są oparte o wzajemną troskę, zaufanie i przyjaźń. – Kiedy jej nie było, to była szarość – mówi pan Stanisław, podopieczny Stowarzyszenia. – Teraz jest ta perspektywa, że coś się nam przydarzy, na przykład spacer. – To odpowiedź na jedną z ważnych potrzeb, jaką zauważa wspomniane badanie. Aż 42% osób, których dotyka samotność mówi, że brakuje im naprawdę bliskiego przyjaciela – zwraca uwagę J. Mielczarek.
Drugi człowiek zmienia wszystko
W Programie OBECNOŚĆ w całej Polsce bierze udział blisko 700 wolontariuszy w 11 miastach. To właśnie oni każdego dnia dają samotnym starszym osobom oparcie i poczucie bezpieczeństwa. Dla niektórych spotkania z seniorami to odskocznia od życia codziennego i możliwość znalezienia równowagi w dzisiejszych, jakże zmiennych czasach. Dla innych – szansa na rozwój umiejętności osobistych i zdobycie nowej perspektywy na świat.
– Nasi podopieczni tęsknią za kontaktem z drugą osobą, dlatego potrzebują pomocy “małych braci” – wolontariuszy, którzy wspierają ich swoją obecnością i dzielą się chwilą radości – mówi Wioleta Pawlukiewicz, koordynatorka wolontariatu z Lublina.
– Samotność jest okropna… Niby jest plan dnia, niby jest wszystko OK, a wieczorem chwyta ta samotność: dzwoni się na siłę do znajomych, do koleżanek, ogląda się jakiś program. I jest ten lęk, że coś mi się stanie i nie będę w stanie pomóc sobie – opowiada pani Zofia, podopieczna Stowarzyszenia mali bracia Ubogich. – Człowiek zamyka się… Ja mam depresję, mój mąż dwa lata temu umarł. Staram się myśleć pozytywnie, ale zna Pani to przysłowie? “Myśleć pozytywnie pozytywne rzeczy, a rzeczywistość – skrzeczy”. Samotność mnie dobija – przyznaje pani Zofia w podcaście Stowarzyszenia mali bracia Ubogich.
Hasło 20. jubileuszowego roku Stowarzyszenia mali bracia Ubogich to “Drugi człowiek zmienia wszystko”. – Organizujemy wolontariat, by zaangażować ludzi na długo i zapewnić starszym samotnym osobom prawdziwe relacje. Staramy się trafić do osób najbardziej potrzebujących, czyli do tych zamkniętych w czterech ścianach, bez windy, do których nie dociera obecność drugiego człowieka. Szukamy seniorów w potrzebie, rekrutujemy wolontariuszy i przydzielamy każdą osobę do jednego podopiecznego, którego regularnie, przynajmniej raz w tygodniu, odwiedza – mówi Joanna Mielczarek, Dyrektor Stowarzyszenia. – I w ten właśnie sposób niejednokrotnie tworzą się więzi, bliskie relacje, a nawet międzypokoleniowe przyjaźnie na wiele lat.
_____________________________
Badanie “Samotność wśród osób 80+” zostało przeprowadzone w okresie styczeń – marzec 2023 r. wśród 405 osób powyżej 80 roku życia za pomocą metodą CATI. Więcej informacji o badaniu i raport do pobrania znajduje się na stronie https://www.malibracia.org.pl/20lat/#raport
___________________________
O Stowarzyszeniu mali bracia Ubogich
Polskie Stowarzyszenie mali bracia Ubogich powstało 1 grudnia 2002 roku. Jest częścią międzynarodowej federacji „les petits frères des Pauvres” (dosł. mali bracia Ubogich), które zostało założone w 1946 roku we Francji. Skupiało wówczas młode osoby, gotowe do pomocy najbiedniejszym. Tuż po zakończeniu II wojny światowej, najuboższymi byli ludzie starsi – osoby samotne, opuszczone, bez szans na pomoc. Stowarzyszenie zdecydowało się pomagać tejnajbardziej potrzebującej części społeczeństwa i od tamtego czasu wspiera seniorów w potrzebie. Według Stowarzyszenia „dawać miłość można tylko dając coś więcej niż to, co najpotrzebniejsze”. Dlatego„mali bracia Ubogich” przykładają największą wagę do relacji budowanej poprzez towarzyszenie osobom starszym i umiejętne ich słuchanie – oto sens motta Stowarzyszenia, które brzmi: kwiaty przed chlebem.
[1]Informacja o sytuacji osób starszych w Polsce za 2021: https://das.mpips.gov.pl/source/2022/Informacja%20o%20sytuacji%20osob%20starszych%20w%20Polsce%20za%202021%20r..pdf