Gmina Wschowa jest gminą miejsko – wiejską, położoną na południowo-wschodnim krańcu województwa lubuskiego, w powiecie wschowskim. Siedzibą władz Gminy jest miasto Wschowa. To ważne historycznie miasto dla Polski, powstało ze starej polskiej osady położonej na pograniczu Wielkopolski i Śląska, przy drodze handlowej z Głogowa do Poznania.
Trochę historii….
Pierwsza wzmianka historyczna z roku 1136, zawarta w bulli papieża Innocentego, wymienia Wschowę jako wieś arcybiskupów gnieźnieńskich.
W 1273 roku nastąpiła lokacja miasta. Prawa miejskie Wschowa uzyskała w 1273 roku. Za panowania Kazimierza Wielkiego w 1343 roku miasto zostało przyłączone do Wielkopolski. Od tego czasu Wschowa była miastem królewskim i siedzibą starosty. To tu w 1395 r. król Kazimierz III Wielki zawarł małżeństwo
z księżną Jadwigą Żagańską.
W 1404 roku król Władysław Jagiełło wydał przywilej pozwalający miastu na bicie drobnej monety. Bito we Wschowie pierwsze polskie monety srebrne zwane tymfamiod nazwiska dzierżawcy mennic Andrzeja Tymfa. Pod koniec XVI wieku większość mieszkańców przyjęła luteranizm. Nastąpił wielki napływ rzemieślników, który spowodował wielkie ożywienie gospodarcze.
W 1793 roku Wschowa dostała się pod panowanie Prus i od tego czasu
w miejscowości zaczęli się masowo osiedlać Niemcy. W latach 1807-1813 miasto znalazło się w granicach Księstwa Warszawskiego. W XIX wieku powstawały tajne organizacje mające na celu krzewienie polskości. Dowodem tego był udział mieszkańców w powstaniu listopadowymw roku 1830. W okresie powstania wielkopolskiego, w latach 1918-1919, nie udało się wyzwolić miasta. Wróciło do Polski dopiero 1 lutego 1945 roku.
Z miastem związane są takie osobistości jak:
- prof. Bronisław Geremek (1932 – 2008) polski historyk i polityk, profesor nauk humanistycznych, działacz opozycji politycznej w okresie PRL, uczestnik obrad Okrągłego Stołu, który uczęszczał do wschowskiego miejskiego gimnazjum i liceum koedukacyjnego, gdzie zdał małą maturę.
- Edward Get Stankiewicz (1942-2011) -polski artysta, grafik, rzeźbiarz, plakacista, profesor akademii sztuk pięknych, twórca szkoły plakatu. Urodzony w Oszmianie na Wileńszczyźnie, do Wschowy przybył po zakończeniu II wojny światowej, gdzie działał w Kole Plastyków Amatorów we wschowskim Domu Kultury. Po maturze przeprowadził się do Wrocławia, gdzie rozwijał się, tworzył i zyskał uznanie.
- Valerius Herberger (1562 – 1627) – urodzony we Wschowie, znany
i ceniony Kaznodzieja Luterański, wschowski pastor, nauczyciel, autor hymnów protestanckich, inicjator powstania we Wschowie nowej świątyni luterańskiej Kripplein Christi oraz Cmentarza Ewangelickiego.
Miasto królewskie posiada liczne historyczne zabytki:
- Ratusz – siedziba władz miejskich, pochodzi z 1435r. Jego obecny kształt pochodzi z przeprowadzonej przebudowy z lat 1860 – 1870. Nadano mu kształt eklektyczny. Na parterze budynku ratusza zachowała się sala nakryta kunsztownym sklepieniem sieciowym z pierwszej połowy XVI w. (sala gotycka). Na uwagę zasługuje także herb miasta umieszczony na frontonie ratusza. Przedstawia on scenę koronacji Najświętszej Marii Panny. Poniżej znajduje się podwójny krzyż jagielloński z dwoma pierścieniami. Został on wprowadzony prawdopodobnie w XV w. jako kolejny element herbu Wschowy, a później zastąpił scenę koronacji Najświętszej Marii Panny.
- Fontanna miejska z XVIII wieku – jej ozdobą jest rzeźba przedstawiająca kobietę w zbroi. W prawej ręce trzyma ona proporzec, a lewą ma opartą
o tarczę. Obecnie w fontannie znajduje się kopia rzeźby, a jej oryginał przechowywany jest w Muzeum Ziemi Wschowskiej. - Trzy barokowe kamienice (Plac Zamkowy 3, 5 ,7) – Zbudowane w XVI wieku, przebudowane w latach 1687-1689. Dwukondygnacyjne, renesansowe fasady wieńczą szczyty ozdobione pilastrami i gzymsami.
W jednej z tych kamienic mieszkał pastor Waleriusz Herberger, najbardziej znana postać Wschowy, określany mianem „Małego Lutra”.
- Mury obronne – wzniesione na planie zbliżonym do koła, jako budulca użyto kamieni i cegieł. Zachowana ich wysokość waha się od 2 do 4 metrów. Budowę pełnych obwarowań rozpoczęto w czasach Kazimierza Wielkiego, a ukończono w XV wieku. Wschowskie obwarowania składały się z trzech części: murów, fosy i wałów ziemnych. Do miasta prowadziły dwie bramy: Polska i Głogowska oraz furty. W XIX wieku mury zostały częściowo rozebrane. Ich najstarsze zachowane fragmenty znajdują się przy dawnym zamku starościńskim.
- Zamek – powstał na miejscu grodu, był usytuowany na sztucznie usypanym wzgórzu i włączony w system obronny Wschowy. Od strony miasta oddzielała go fosa, nad którą był przerzucony most. Pierwszy jego opis pochodzi z 1616 r. W pierwszej połowie XIX w. Prusacy rozebrali stare budynki i postawili nowe. Urządzono w nich więzienie. Funkcję tę spełniały także w okresie międzywojennym. Obecnie budynki są własnością prywatną.
- Kościół ewangelicki pw. Żłóbka Chrystusowego z początków XVII w. – dawny zbór ewangelicki „Kripplein Christi”. To zespół obiektów obejmujących dawny kościół ewangelicki, wieżę, szkołę ewangelicką
i budynek pastorówki. Powstanie zboru jest związane z okresem kontrreformacji. We wnęce środkowej umieszczona jest płaskorzeźba przedstawiająca scenę Ukrzyżowania Chrystusa. Przy zborze znajduje się budynek dawnej szkoły ewangelickiej. Został na ten cel zakupiony w 1607 r. od szewca Georga Herberga. Na frontonie zachował się łaciński napis: „FUNDAMENTUM REI PUBLICAE RECTA ADLESCENTIUM EDUCATIO”.
Zbór „Kripplein Christi” działał aż do 1945 r., kiedy to w wyniku porażki Niemiec w II wojnie światowej Wschowa powróciła do Polski. Nastąpiła całkowita wymiana ludności. Niemcy opuścili miasto, a jego nowi mieszkańcy w większości byli katolikami. Niestety zbór ulegał dewastacji.
- Kościół farny pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika i Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – pierwszym zachowanym świadectwem istnienia parafii we Wschowie jest dokument z 1326 r. Kościół kilkakrotnie płonął podczas pożarów miasta. Ostatniej odbudowy dokonano w latach 1720-1726 według projektu słynnego włoskiego architekta Pompeo Ferrariego. W takim kształcie świątynia zachowała się do czasów obecnych. Jest to trzynawowa bazylika, utrzymana w stylu barokowym,
z zachowanymi fragmentami gotyckimi. Wyposażenie wnętrza jest barokowe i pochodzi z XVIII wieku. W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, uchodzący za najlepiej zachowane dzieło malarskie we Wschowie. W ołtarzu głównym znajduje się również owalny obraz przedstawiający św. Stanisława Biskupa. Na zachodniej ścianie nawy południowej warto zwrócić uwagę na XVIII-wieczny obraz przedstawiający panoramę Wschowy. W kościele znajduje się także tablica pamiątkowa ku czci ks. Józefa Rogalińskiego. Prawdopodobnie w latach ok. 1777-1787 był proboszczem we Wschowie. Ksiądz Rogaliński był nie tylko kapłanem, ale także uczonym. Napisał pierwszy polski podręcznik do nauki fizyki. Potężna 68 – metrowa wieża fary góruje nad miastem. Na południowej skarpie wieży znajduje się kamienna tablica z herbem miasta i datą 1580.
- Kolegium jezuickie – W 1727 r. Jezuici otworzyli w miejscu dawnej mennicy miejskiej kolegium. Kolegium jezuickie we Wschowie działało do momentu kasacji zakonu przez papieża Klemensa XIV w 1773 r. Później zostało przejęte przez Komisję Edukacji Narodowej. Budynek to obiekt barokowy, z reliktami murów gotyckiej mennicy. Niestety, 26 maja 2006 roku pożar zniszczył znaczną część budynku. W roku 2010 podjęto decyzję o rewitalizacji kolegium jezuickiego. Prace zakończyły się w 2013 roku
i odrestaurowany obiekt przekazano na potrzeby Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy oraz Muzeum Ziemi Wschowskiej.
- Lwi mostek – Obiekt w obecnej postaci powstał w II poł. XIX w.
i zbudowano go w stylu eklektycznym. Stojąca pośrodku figura Lwa wykonana została z piaskowca w stylu rokokowym prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku. Postać lwa podtrzymuje w łapach kartusz z herbem miasta Wschowy. Po bokach mostku ustawiono dwa rzeźbione gazony
w postaci zamkniętych pucharów.
- Zespół klasztorny oo. Franciszkanów – wybudowany w latach 1638 – 1644, rozbudowywany do końca XVIII w. – Zespół klasztorny uznaje się za perełkę wschowskich zabytków. Późnorenesansowy kościół p.w. św. Józefa Oblubieńca NMP wzniesiony został w latach 1638-1644 z fundacji Mikołaja Tarnowieckiego. Wnętrza kościoła św. Józefa ma wyposażenie późnobarokowe i rokokowe. Sklepienie nawy zostało ozdobione freskami przez malarza głogowskiego Ernesta Engelfeldra. Resztę prac malarskich wykonali przysłani z Poznania bracia bernardyni – Walenty Żebrowski
i Liberiusz Staniszewski. Obecny ołtarz główny pochodzi z 1746 r. Znajdujący się w nim obraz „Zdjęcie z krzyża” został ufundowany przez Ludwika Krzyckiego. Jest kopią dzieła Rubensa. Na południowej ścianie prezbiterium wisi znacznych rozmiarów obraz przedstawiający „Sąd Piłata nad Chrystusem”, który jest dość wierną repliką płótna Łukasza Porębskiego z 1626 r. - Kaplica św. Krzyża zbudowana została w 1731 r.
W ołtarzu głównym (fundacji Franciszka Koszuckiego) umieszczono dębowy krucyfiks z 1456 r. Ciekawa jest jego historia odnotowana
w kronice klasztornej. Podczas pożaru w 1558 r. krzyż został wrzucony do dołu i przysypany gruzami. Odnaleziono go w 1638 r., podczas odbudowy kościoła. Pomimo, iż przebywał w ziemi przez 80 lat, nie uległ żadnemu uszkodzeniu. Odzyskany krucyfiks został umieszczony na zewnętrznej ścianie prezbiterium kościoła.
- Cmentarz Ewangelicki – założony został z inicjatywy pastora Waleriusza Herbergera w 1609 r., kiedy to wschowscy ewangelicy zostali zmuszeni do rezygnacji z cmentarza znajdującego się przy kościele farnym. Miejsce pochówku przeniesione zostało poza mury miasta – na teren zwany Przedmieściem Polskim. Nekropola wschowska jest przykładem nowego typu cmentarza, wykształconego w obrębie kultury protestanckiej w XVI wieku. To wtedy zaczęły powstawać cmentarze poza murami miasta, stanowiące wyłom w wielowiekowej tradycji chowania zmarłych wokół kościoła. Swoja formą nawiązywały one do wykształconego we Włoszech Campo Santo (Pola Świętego). Miejsce pochówku i upamiętnienia zmarłych komponowano jako połączenie ogrodu i czworobocznego dziedzińca otoczonego krużgankami. Na ścianach krużganków umieszczano epitafia. Cmentarz we Wschowie jest (obok nekropoli
w Halle) jedną z najstarszych w nowożytnej Europie, a pierwszą w Polsce realizacją średniowiecznego wzorca włoskiego. Cmentarz otacza mur
o wysokości około 2 m. Do wnętrza prowadzą trzy bramy. Główne wejście znajduje się na południowo-wschodnim narożniku i prowadzi na najstarszą, XVII-wieczną część nekropoli. Cmentarz utrzymany na wzór ogrodu jest kompozycją architektury i zieleni.
Wieża Ciśnień – z początku XX w., znajduje się na obrzeżu Parku Wolsztyńskiego (ul. Wolsztyńska), przy wylocie z miasta w kierunku płn.-zach.
NIE TYLKO ZABYTKI…
Jedną z głównych atrakcji turystycznych gminy jest jezioro Lgińsko znajdujące się na ternie sołectwa Lgiń. Jezioro znajduje się 9 km na północ od Wschowy, na południowym krańcu Przemęckiego Parku Krajobrazowego. Posiada urozmaiconą linię brzegową, w wielu miejscach oplecione jest pasem trzcin, otoczone jest lasami bogatymi w okresie jesiennym w grzyby i owoce leśne. Tereny te sprzyjają aktywnemu spędzaniu czasu wolnego na świeżym powietrzu. Nad jeziorem znajduje się plaża miejska administrowana przez Centrum Kultury i Rekreacji we Wschowie. Na odwiedzających czeka wiele atrakcji oraz punkty gastronomiczne. Wstęp na kąpielisko jest bezpłatny, plaża jest kąpieliskiem strzeżonym w miesiącach lipiec i sierpień. Przy wejściu na plażę znajduje się bezpłatny parking.
Gmina Wschowa położona jest niedaleko dróg ekspresowych S3 i S5, pomiędzy Lesznem, Głogowem i Nowa Solą. Od Poznania i Wrocławia dzieli Wschowę jedynie godzina drogi. W 2015 roku zakończyła się realizacja projektu pn. „Uzbrojenie terenów inwestycyjnych w ramach strefy aktywności gospodarczej II we Wschowie – etap I”, który Gmina Wschowa prowadzi w ramach Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013. W ramach inwestycji Gminy Wschowa wybudowane zostało 730 m drogi wraz ze ścieżką rowerową, wykonano odwodnienie, sieć kanalizacji sanitarnej i sieć wodociągową oraz oświetlenie drogowe na odcinku 730 m. Zachęcamy przedsiębiorców do inwestowania na terenie gminy.
Aktywni seniorzy…
Gmina Wschowa ma 20 833 mieszkańców. Znaczną część z nich stanowią seniorzy, czyli mieszkańcy gminy powyżej 60 roku życia. Wschowscy seniorzy chętnie zrzeszają się, aby wspólnie działać na rzecz mieszkańców i gminy. Należy tutaj nadmienić, że we Wschowie działa m.inn.: Uniwersytet Trzeciego Wieku, sześć Klubów Seniora, Dom Dziennego Pobytu “Senior +” oraz dwa chóry senioralne: „Lutnia” i „Kantylena”.
Od 2021 roku gmina realizuje program Senior Taxi, który jest odpowiedzią na potrzeby komunikacyjne wśród seniorów, który to zakłada darmowy przejazd taksówką dla osób powyżej 70 roku życia. Program cieszy się coraz większą popularnością wśród mieszkańców.
W 2021 roku, dzięki współpracy z Ośrodkiem Pomocy Społecznej
i dofinansowaniu z budżetu Państwa odbył się gruntowny remont budynku przy ulicy Garbarskiej, a w lutym tego roku miało miejsce uroczyste otwarcie Domu Dziennego Pobytu Senior +.
W tym roku po raz pierwszy odbył się we Wschowie Przegląd Pieśni Patriotycznych Chórów Senioralnych, który na pewno na stałe wpisze się
w kalendarz kulturalnych imprez w gminie.
Troszcząc się o zdrowie i życie, szczególnie osób samotnych, gmina Wschowa pozyskała dofinansowanie w kwocie 100 000 złotych na zakup opasek bezpieczeństwa oraz na świadczenie usług opiekuńczych dla seniorów w ramach zadania „Korpusu Wsparcia Seniorów”.
Od maja tego roku gmina Wschowa jest partnerem w ramach „Gminy przyjaznej Seniorom” i realizuje program ogólnopolskiej karty seniora.
Jeszcze w tym roku planujemy powołanie Rady Seniorów oraz gminne SENIORALIA, czyli Dni Seniora, składające się szeregu imprez i wydarzeń przygotowanych specjalnie dla mieszkańców powyżej 60 roku życia. Wszystkie działania inicjuje i wspiera Gminna Pełnomocnik ds. seniorów Pani Jolanta Awsiukiewicz.
Ogólnopolską Kartę Seniora można wyrobić w:
Urząd Miasta i Gminy Wschowa
Rynek 1, 67-400 Wschowa
Godziny pracy Urzędu:
poniedziałek – piątek: 7:30 – 15:30
Kontakt tel:
+48 65 540 86 00