W czasie pandemii seniorzy nie są tylko narażeni na wirusy, ale także na nieetyczne praktyki biznesowe. Od marca 2020 roku przestępcy dwoją się i troją, aby wykorzystać lęk, panikę i izolację seniorów w Polsce. Co chwilę powstają nowe techniki manipulacyjne. Przeciwdziała temu Stowarzyszenie MANKO, które od 8 lat wydaje Ogólnopolski Głos Seniora i Ogólnopolską Kartę Seniora, a także prowadzi ogólnopolską kampanię edukacyjną Stop Manipulacji – Nie daj się oszukać. Już pierwszych dniach pandemii (marzec 2020) Głos Seniora zainaugurował ogólnopolską kampanię społeczną Solidarni z Seniorami – Razem Damy Radę!.
Niestety wyjątkowa sytuacja powoduje, że do „pomocy” seniorom włączają się również oszuści, dostrzegając szybki i łatwy zysk w obliczu wybuchu społecznej paniki. Wszechobecny lęk, szczególnie wśród osób w wieku 60+, skrzętnie wykorzystują manipulatorzy na wielu płaszczyznach. Działają w Internecie, ale też w kontakcie bezpośrednim. Do tej pory oszuści wymyślili ponad 30 różnych modyfikacji technik manipulacyjnych. Informacje na ten temat spływają do policji z całej Polski. Chcąc uchronić seniorów przed tym zjawiskiem, Stowarzyszenie MANKO rozpoczęło w marcu 2020 roku akcję Stop Korona-Oszustwom w ramach realizowanej kampanii Stop Manipulacji – Nie daj się oszukać.
Celem akcji jest zwiększenie świadomości w temacie zagrożenia różnego typu oszustwami w trakcie pandemii wśród osób starszych. W ten sposób, Stowarzyszenie MANKO przestrzega seniorów przed manipulatorami i informuje jak nie da się oszukać.
Jak mówi Łukasz Salwarowski – prezes Stowarzyszenia MANKO i Redaktor Naczelny magazynu Ogólnopolski Głos Seniora: „Niestety nawet podczas epidemii, kiedy powinniśmy ze sobą jednoczyć i solidaryzować, przestępcy wykorzystują nasz lęk, nasze obawy, naszą dezinformację i wymyślają nowe techniki manipulacji. Dlatego prowadzimy kampanię Stop Korona-Oszustwom, aby na czas dowiadywać się o nowych technikach manipulacji i przestrzegać seniorów przed najnowszymi sposobami wyłudzeń.”
Stowarzyszenie MANKO ostrzega seniorów poprzez m.in.: spoty i warsztaty video, reklamy, audycje i artykuły w mediach, ulotki doręczane przez wolontariuszy i sąsiadów, a także poprzez dzieci z naszych szkół i przedszkoli partnerskich należących do projektu Szkoła Przyjazna Seniorom.
Wspierajmy, edukujmy, ostrzegajmy.
Oto przykładowe techniki manipulacyjne powstałe TYLKO w trakcie pandemii:
- FAŁSZYWE SZCZEPIONKI
Mężczyzna oferował ampułki szczepionki na COVID-19 za 8 tys. zł. Oszust twierdził, że ma nieograniczony dostęp do szczepionek i posiada odpowiedni certyfikat. W trakcie spotkania oszust przekonywał, że szczepionka jest bezpieczna i wystarczy dla 4 osób.
2. OSZUSTWO NA DEZYNFEKCJĘ PRZESYŁKI
Otrzymujemy sms, telefon lub maila z prośbą o dopłatę niewielkiej kwoty w celu dezynfekcji przesyłki. Jeśli nie wpłacimy wróci ona do nadawcy. Ofiara wchodzi w link zamieszczony w wiadomości i podaje swoje dane, aby zrealizować przelew. W ten sposób wyłudzacze zdobywają dane do konta bankowego
3. OSZUSTWO NA DEZYNFEKCJĘ MIESZKANIA
Tym razem złodzieje przebrani w kombinezony, wyposażeni w rękawice i okulary ochronne pukają do drzwi i proponują dezynfekcję mieszkań. Później natomiast, po opuszczeniu mieszkań przez ich lokatorów – plądrują i kradną.
4. MASECZKA ZE SREBRA
Na rynku pojawiły się specjalne, drogie maseczki w 100% zabezpieczające przez wirusem z cząsteczkami nano-srebra. Oczywiście maseczki z cudownego materiału to oszustwo.
5. OSZUSTWO NA CHOREGO WNUCZKA
Jest to zmieniona metoda oszustwa „na wnuczka”. Oszust dzwoni z prośbą o jak najszybsze opłacenie jego testów na koronawirusa lub całego leczenia. Senior ma przekazać pieniądze „koledze wnuczka” lub wykonać przelew. Pieniędzy nigdy nie odzyska.
6. „NA NIEDOPŁATĘ ZA GAZ I PRĄD”
Oto wiadomość od naszej ambasadorki: Uwaga dostałam dziś takiego oszukańczego SMS: „PGNiG: Informujemy, że w związku z zadłużeniem na kwotę 12,45 zł na najbliższy dzień roboczy zleciliśmy odłączenie gazu. Zapłać teraz na link…” – oczywiście jest to kolejna próba wyłudzenia pieniędzy.
7. CUDOWNE LEKI NA KORONAWIRUSA
W związku z obecną sytuację epidemiczna, wielu oszustów wykorzystuje nasz niepokój o zdrowie, oferując sprzedaż fałszywych leków lub produktów, rzekomo zapobiegających zarażeniu się koronawirusem, w niewiarygodnie wysokich cenach. Warto przed zakupem jakichkolwiek leków konsultować się z lekarzem oraz kupować wyłącznie w aptekach.
8. PREZENTACJE SPRZEDAŻOWE – GRATISY
Po odmrożeniu gospodarki znowu w najlepsze kwitnie sprzedaż drogich garnków i sprzętu AGD podczas tzw. prezentacji. Dlatego ponownie ostrzegamy przed pokazami sprzedażowymi! Seniorze, pamiętaj: nie ma NIC ZA DARMO. Żadna firma nie działa charytatywnie. Dlatego uważaj na hasła: BEZPŁATNE BADANIA, PREZENTY, GRATISY, NIEPOWTARZALNE OKAZJE. To tylko kuszące wabiki, które mają skłonić Cię do wyjścia z domu mimo epidemii i udziału w pozornie atrakcyjnym spotkaniu. W rzeczywistości chodzi o prezentację oferty handlowej i sprzedaż produktów w horrendalnych cenach.
9. FAŁSZYWE E-MAILE
Policja ostrzega przed fałszywymi wiadomościami na elektronicznej skrzynce pocztowej, które informują o wezwaniu na Policję. Pobranie oraz otworzenie załączonego pliku może spowodować, że komputer zostanie zainfekowany złośliwym oprogramowaniem. To z kolei może doprowadzić do kradzieży naszych danych osobowych lub zablokowania komputera. Następnie oszuści żądają okupu za odblokowanie go
10. „PRACOWNICY” BANKU
Przestępcy nakłaniają swoje ofiary do pobrania aplikacji, która nielegalnie pobiera ich dane. Dodatkowo, oszuści proszą o podanie danych bankowych. Konsultanci banku nigdy nie zachęcają do pobierania żadnych aplikacji do szybkiej obsługi klienta. Konsultant nigdy nie zaloguje się do systemu za Ciebie – loguj się do konta wyłącznie na stronie banku. Konsultant infolinii nigdy nie prosi o podanie poufnych danych np. numerów dokumentów, numeru karty płatniczej czy kodu CVV.
11. FAŁSZYWE ZABEZPIECZENIA FINANSOWE
W związku z rosnącą dobową liczbą osób zakażonych, oszuści oferują liczne zabezpieczenia finansowe, które przypominają ubezpieczenia. Przestępcy przekonują, że ich usługa będzie służyć nabywcom przez cały okres pandemii i zachowają oni płynność finansową w tym czasie. Te osoby są manipulowane, że wykupienie takiej usługi jest dla nich niezbędne, aby przeżyć w obecnej sytuacji.
12. ODWOŁYWANE WYDARZENIA
Oszuści podszywający się pod organizatorów wycieczek, spektakli teatralnych czy koncertów nakłaniają ludzi do odzyskania pieniędzy z powodu odwołania lub zmiany terminu zarezerwowanej przez klienta atrakcji. W takiej sytuacji najlepiej się rozłączyć i podjąć próbę kontaktu bezpośrednio z firmą, z którą zawarliśmy umowę.
13. FAŁSZYWE ZBIÓRKI
Po sieci krążą informacje zachęcające do wsparcia zbiórek pieniędzy na różne, szczytne cele. W dobie pandemii, oszuści podszywają się pod organizacje społeczne i próbują wyłudzić pieniądze na walkę z koronawirusem. Przed dokonaniem jakiejkolwiek wpłaty należy sprawdzić wiarygodność akcji i zweryfikować informacje na temat organizatora zbiórki.
14. PRZESYŁKA OLX
Oszust wysyła wiadomość do ofiary za pomocą aplikacji WhatsApp (wykorzystując numer podany w ofercie na stronie OLX). Oszust pyta czy ogłoszenie jest aktualne oraz wyraża chęć zakupu produktu za pomocą usługi “Przesyłka OLX”, a następnie wysyła sfałszowane zdjęcie ze strony OLX, gdzie wytłumaczone jest co trzeba zrobić, aby skorzystać z usługi. Oszust wysyła również fałszywy link do strony, gdzie sprzedający może odebrać pieniądze za towar. Na podanej stronie ofiara musi podać swoje dane karty bankowej, które później oszust wykorzystuje, aby ukraść pieniądze z jej konta.
15. SMS WYSŁANY Z TRYBU ALAMARMOWEGO SOS
Tym razem oszuści wykorzystują tryb Alarmowego SOS, który jest dostępny w praktycznie każdym smartfonie. Użytkownik smartfona może w ustawieniach dodać numery telefonicznie osób, na które przyjdzie specjalne powiadomienie SMS w sytuacji alarmowej. Oszust może wykorzystać tryb Alarmowego SOS, aby wysłać na przypadkowe numery SMS-y z linkiem do strony internetowej. Po kliknięciu w link, ofiara zostaje przekierowana na podejrzaną stronę internetową, która ma na celu wyłudzenie pieniędzy.
16. SMS OD FIRMY KURIERSKIEJ
Coraz częściej złodzieje podszywają się pod firmę kurierską i wysyłają wiadomości o podobnej treści: „Twoje zamówienie nie może zostać dostarczone! Podwód; przekroczony wymiar opakowania. Aby zrealizować zamówienie, zapłać 1,18 zł”. Oprócz tego w SMSie podany jest link, który przekierowuje do strony bankowości elektronicznej. Po wpisaniu danych wrażliwych, oszust uzyskuje dostęp do konta bankowego, skąd kradnie oszczędności ofiary.
17. FAŁSZYWE POWIADOMIENIA Z MEDIÓW SPOŁECZNOŚCIOWYCH
Oszuści często wysyłają fałszywe powiadomienia, podszywając się pod popularne sieci społecznościowe. Poruszają w nich temat nowych znajomych, ich aktywności, komentarzy czy polubień. Bardzo trudno jest odróżnić takie wiadomości od oryginalnych. Jedyna różnica jest taka, że fałszywe powiadomienie posiada specjalny odnośnik. Jeśli ofiara w niego kliknie, zostaje przekierowana na kolejną stronę, gdzie musi podać swoje dane do logowania na portal społecznościowy. Następnie takie dane są wykorzystywane przez oszusta do własnych celów.
18. FAŁSZYWE INWESTYCJE W INTERNECIE
Hasło: “Inwestycja z gwarancją szybkiego zysku, bez wychodzenia z domu” brzmi podejrzanie, jednak wciąż są ludzie, którzy wierzą w takie oferty! Firma „X” zamieszcza swoją reklamę w Internecie. Oferuje inwestycje kapitału w euro w m.in. złoto. Przedsięwzięcie najczęściej jest promowane przez znaną osobę (zdjęcie wykorzystane bez zgody tej osoby) – co wzbudza ciekawość odbiorcy. Oszust kontaktuje się z ofiarą i namawia, do zainwestowania pieniędzy, argumentując, że inwestycja jest bardzo korzystna. Po zainwestowaniu pieniędzy, ofiara nigdy nie dostaje zwrotu zainwestowanych pieniędzy, ani zysków. W innym wariancie oszustwa, ofiara początkowo dostaje na konto niewielkie zyski, aby upewnić ją, że przedsięwzięcie jest legalne.
19. „NA KŁÓDKĘ”
Oszust montuje kłódkę na klamkach samochodów zaparkowanych np. na parkingu galerii handlowej. Oprócz kłódki oszust zostawia także list, w którym za zdjęcie kłódki żąda pieniądze (np. 400 zł). Ofiara, aby uzyskać szyfr do kłódki, musi przekazać pieniądze na podany numer poprzez Blik. Policja informuje, by nie dać się zmanipulować, a każdą próbę tego typu oszustwa należy zgłaszać.
20. „NA INKASENTA/ADMINISTRACJĘ”
W tym wypadku oszust podszywa się pod inkasenta, pracownika urzędu lub tez innej instytucji. Najczęściej jednak złodzieje udają pracowników socjalnych/ZUS i odwiedzają seniorów pod pretekstem wypłaty dodatkowego świadczenia pieniężnego. Aby dostać oferowane pieniądze oszust nakłania ofiarę do wniesienia opłaty manipulacyjnej albo przekazanie pieniędzy na zakup znaczków pocztowych. W ten sposób oszust dowiaduje się, gdzie ofiara trzyma swoje oszczędności. Następnie złodziej prosi o szklankę wody, a w czasie nieobecności właściciela mieszkania okrada go.
21. „NA DOSTAWCĘ USŁUG TELEKOMUNIKACYJNYCH”
Do mieszkania ofiary przychodzi osoba podająca się za przedstawiciela firmy telekomunikacyjnej. Oszust jest bardzo wiarygodny – sprawdza dane, prosi o ostatnią fakturę za usługę i dowód osobisty. Następnie oszust stwierdza, że dotychczasowa umowa wygasa i podsuwa ofierze dokument do podpisu. Po podpisaniu okazuje się, że ofiara nieświadomie zmieniła dostawcę usług telekomunikacyjnych, a atrakcyjna oferta, którą oferował przedstawiciel okazuje się znacznie droższa od poprzedniej.
22. „NA SPRZEDAWCĘ PERFUM”
Domokrążca – osoba podająca się za sprzedawcę perfum puka do mieszkania starszej osoby. Oszust zachwala produkt, który sprzedaje i zachęca ofiarę do powąchania zapachu. Perfumy okazują się być substancją chemiczną, a po powąchaniu jej można stracić przytomność. W między czasie złodziej przeszukuje mieszkanie i kradnie wszystkie cenne przedmioty.
23. PILNY KONTAKT Z SANEPIDEM
Oszuści wysyłają SMSa z informacją o konieczności kontaktu z Sanepidem poprzez podany numer. Podany w wiadomości numer okazuje się numerem premium co oznacza, że takie połączenie może kosztować aż 35 zł za 1 minutę. Sanepid nie wysyła wiadomości o takiej treści – takie SMSy najlepiej usunąć, a próbę oszustwa zgłosić na policję.
24. „NA WALKĘ Z KORONAWIRUSEM”
Oszustwo związane z walką z koronawirusem działa na podobnej zasadzie co inne SMSowe oszustwa od osób podających się za kuriera lub wierzyciela. Ofiara dostaje SMSa z informacją, że zgodnie ze specjalną ustawą dotyczącą koronawirusa jej środki znajdujące się na koncie bankowym zostają przekazane do rezerw krajowych Narodowego Banku Polskiego i aby zachować swoje pieniądze należy zalogować się na podany w wiadomości link. W efekcie oszust dostaje dostęp do konta swojej ofiary i jest w stanie ukraść znajdujące się na nim pieniądze.
25. ZDALNY PULPIT
W tego rodzaju oszustwach chodzi o to, aby zachęcić ofiarę perspektywą łatwego i szybkiego zysku i namówić ją na zainstalowanie w pełni legalnego i uczciwego programu do zdalnej obsługi komputera, bądź nakłonić do udostępnienia danych do logowania do banku. W niektórych przypadkach oszuści dzwonią do ofiary podając się za konsultantów z banku i informują o jakiś komplikacjach. Wtedy „konsultant” proponuje wsparcie ofiary poprzez usługę „zdalnego pulpitu”.
26. „NA WYPADEK”
Oszuści kontaktują się z osobami starszymi, podając się za osoby z rodziny i proszą o pomoc finansową. W trakcie rozmowy tłumaczą, że uległy wypadkowi i potrzebują pilnie dużego zastrzyku gotówki. W umiejętny sposób zyskują zaufanie seniorów i wzbudzają poczucie fałszywej solidarności. Ofiara decyduje się na przekazanie środków finansowych, a oszust nagle znika z pokaźną sumą pieniędzy.
27. „NA KARTĘ SIM”
Na początku, oszust musi przekonać operatora, że jest tym, za kogo się podaje, a więc prawowitym właścicielem danego numeru. W ten sposób wyłudza duplikat karty SIM. Oryginał przestaje działać, ofiara traci dostęp do numeru, którym zaczyna dysponować przestępca. To jednak nie wszystko. Oszust musi posiadać dostęp do konta bankowego ofiary, aby skutecznie potwierdzić operacje bankowe. Wyłudzenie najczęściej następuje poprzez wysłane e-maile phishingowe. Ofiara dostaje wiadomość o rzekomym abonamencie wykupionym na gry internetowe. Aby anulować umowę, należy wejść w przesłany link i zalogować się do banku. W ten sposób oszuści są w stanie wyciągać z kont ogromne sumy pieniędzy.
28. FAŁSZYWE SZCZEPIENIA ZA GRANICĄ
Coraz częściej oszuści proponują osobom chętnym możliwość zaszczepienia się za granicą, oczywiście za opłatą. Niestety takie oferty nie są prawdziwe, ponieważ: w wielu krajach wprowadzone są obostrzenia dotyczące przekraczania granic (zamknięcie granicy dla obcokrajowców lub kwarantanna po przybyciu) oraz szczepionki rozdzielane są według unijnych przepisów, w związku z czym, żadne państwo nie posiada jej “nadmiaru”. Takie oferty są próbą wyłudzenia oszczędności.
29. „NA PRZYŚPIESZENIE SZCZEPIENIA ZA OPŁATĄ”
Przestępcy w wiadomości wysyłają link do fałszywej strony bankowej, skąd mogą wykraść dane osobowe, hasło, numer konta bankowego oraz wszelkie oszczędności, które się na nim znajdują. Rejestracja na szczepienie przeciwko Covid-19 jest bezpłatna!
30. „NA MOBILNY PUNKT SZCZEPIEŃ”
Polega na tym, że oszuści dzwonią do mieszkań seniorów podając się za pracowników mobilnego punktu szczepień. Pod pretekstem sprawdzenia, czy senior kwalifikuje się do szczepienia w ten sposób, oszuści wchodzą do mieszkania i je okradają. Mobilny punkt szczepień przyjeżdża tylko do tych osób, które zarejestrowały się i dostały termin na szczepienie w domu.
31. SMS ZAPRASZAJĄCY NA SZCZEPIENIE PRZECIWKO COVID-19
Coraz częściej osoby starsze otrzymują SMSy z fałszywym zaproszeniem na szczepienie przeciwko Covid-19! Może to być próba wyłudzenia pieniędzy i danych osobowych. Numerem, na który można się skontaktować w sprawie szczepienia jest numer 664 908 556. Jeśli wiadomość pochodzi z innego numeru – nie odpowiadaj ani nie podawaj swoich danych wrażliwych.
Przykłady filmów w telewizji internetowej dedykowanej seniorom – Głos Seniora TV:
Seniorze, nie daj się oszukać!
Uważaj na „koronawirusowe” oszustwa!
Spot kampanii „Stop Manipulacji – nie daj się oszukać!”
Spot promocyjny kampanii „Solidarni z Seniorami – Razem Damy Radę!”
Uważaj na fałszywe szczepionki! – Stop Korona-Oszustwom – Łukasz Salwarowski w Halo Radio
Audycja “Czuję się młodo!” w Radio Kraków (marzec 2020)
http://www.radiokrakow.pl/audycje/czuje-sie-mlodo-50326/lukasz-salwarowski-badzmy-solidarni-z-seniorami-podczas-epidemii-koronawirusa/
Audycja “Czuję się młodo” w Radio Kraków (maj 2020)
https://www.radiokrakow.pl/audycje/czuje-sie-mlodo-50326/lukasz-salwarowski/
Oszustwa i manipulacje – artykuł w Radio Zet (styczeń 2021)
https://biznes.radiozet.pl/News/Oszustwa-i-manipulacja-w-pandemii.-Nowe-techniki-w-trakcie-lockdownu
Seniorzy wciąż padają ofiarami oszustw telefonicznych – artykuł w Radio Kraków (luty 2021)
http://www.radiokrakow.pl/wiadomosci/aktualnosci/seniorzy-wciaz-padaja-ofiarami-telefonicznych-oszutow/
Podcast w Radioklinice “Bezpieczny senior. Jak chronić naszych bliskich przed oszustami?” (luty 2021)
https://radioklinika.pl/bezpieczny-senior-jak-chronic-naszych-bliskich-przed-oszustami/
Audycja w Radio Kraków – Jak pandemia zmieniła sytuację konsumenta? (marzec 2021)
http://www.radiokrakow.pl/rozmowy/jak-pandemia-zmienila-sytuacje-konsumenta/