Polacy są od lat społeczeństwem starzejącym się, a potrzeby seniorów, ich stan zdrowia i ogólna sytuacja życiowa stają się przedmiotem licznych analiz i badań. Obecnie, gdy rosnące ceny produktów czy usług nie pozostają bez znaczenia również dla seniorów, naturalnym wydaje się chęć sprawdzenia i zrozumienia, z czym zmagają się osoby starsze i jak można pomóc im w codziennym życiu. Według raportu SeniorApp – przygotowanego we współpracy z ekspertami z organizacji o działalności proseniorskiej – już co 4. potrzebujący z grupy wiekowej 60+ nie otrzymuje żadnego wsparcia, a z coraz większymi problemami finansowymi zmagają się ci, których sytuacja już wcześniej była zła. Coraz częściej, wśród problemów dotykających najstarszych, wskazywany jest też brak bliskości i towarzystwa, czyli jednym słowem – samotność.
Jak wynika z danych spisu powszechnego (NSP), w Polsce żyje blisko 9,8 miliona osób powyżej 60 roku życia (ponad 4 miliony mężczyzn i 5,7 miliona kobiet). To liczba równa lub przewyższająca populację krajów tj. Węgry, Austria, Szwajcaria, Bułgaria, Dania, Norwegia, Szwecja czy Chorwacja.
Wiele osób starszych mieszkających w Polsce na co dzień żyje samotnie, bo ich dzieci wyprowadziły się z domu, a oni nie są obecnie w związku małżeńskim. Według raportu zawierającego wstępne wyniki NSP 2021 – ponad 3,982 mln osób powyżej 65 r.ż. ma męża lub żonę, przeszło 2,189 mln jest wdową lub wdowcem, ponad 524,6 tys. osób 65+ rozwiodło się, a więcej niż 357 tys. deklaruje, że ich stan cywilny to kawaler lub panna.
„Ocena potrzeb w zakresie wsparcia dla seniorów w Polsce” to raport, w którym poruszane są zagadnienia dotyczące zdrowia osób starszych, ich potrzeb i sytuacji materialnej oraz społecznej. W tym roku w badaniu wzięło udział 1384 seniorów i 898 opiekunów, tzn. osób, które pozostają aktywne zawodowo i pomagają potrzebującym w sprawach życia codziennego lub taką pomoc chciałyby zaoferować swojej rodzinie, czy ludziom z najbliższego otoczenia.
I SENIORZY
Ankietowani zostali zapytani m.in. o to, czy żyją aktywnie? Jakiej pomocy potrzebują, z jakiej korzystają? Czy proszą o wsparcie i czy mogą na nie liczyć? Określili również największe przeszkody w proszeniu o pomoc.
Ponad 80 proc. badanych deklaruje, że żyje aktywnie tzn., że często wychodzi z domu (55,66 proc.) lub że wychodzi z domu w konkretnych celach (29,56 proc.). Do braku aktywności pozadomowej przyznaje się 15 proc. pytanych osób.
Pomoc, której potrzebują seniorzy – podobnie jak ta grupa społeczna – jest zróżnicowana. Wśród najczęściej wymienianych i oczekiwanych form wsparcia znajdują się: zdrowotne tj. opieka lekarska, rehabilitacyjna, pielęgnacyjna (61 proc. ankietowanych), życiowe (25 proc.) i finansowe (21 proc. badanych). Co czwarta osoba deklaruje, że nie potrzebuje żadnej pomocy. Coraz częściej zmorą starszych
staje się samotność. Brak zaspokojenia potrzeby bliskości deklaruje już 6 proc. pytanych.
Badanie wykazało też, że okres pandemii, wojny i inflacji obniżył bezpieczeństwo finansowe seniorów. Tylko niecałe 3 proc. osób starszych twierdzi, że ich sytuacja materialna jest bardzo dobra, ponad 17 proc. badanych określa poziom swojego bezpieczeństwa finansowego jako dobry, a ponad 64 proc. mówi, że jest on przeciętny. Niemal 16 proc. przyznaje, że ich sytuacja materialna jest zła lub bardzo zła. Co więcej, 33 proc. badanych stwierdza, że pogorszyłą się ona w ciągu ostatniego roku, u ponad 52 proc. pozostała bez zmian, a poprawiła się jedynie w ok. 15 proc. grupie.
Spośród osób, które wsparcia potrzebują, niespełna połowa (43,74 proc.) przyznaje, że je otrzymuje. Co czwarty ankietowany, mimo że wymaga wsparcia, nie może na nie liczyć. Ponad połowa badanych pomoc otrzymuje od rodziny (49 proc) i znajomych (13 proc.). Zdecydowanie mniej może liczyć na instytucje (25 proc.) i państwo (15 proc).
– Z wieloletnich obserwacji i doświadczeń oraz panujących trendów demograficznych można wywnioskować, iż społeczeństwo w Polsce starzeje się w zastraszającym tempie. Dlatego też tak ważne jest skupienie uwagi decydentów na organizacji sprawnej i skutecznej pomocy w ochronie zdrowia i poświęcenie większych nakładów finansowych na system opieki dla seniorów – mówi Michał Winter, pełnomocnik Zarządu Falck, Krajowy Koordynator Świadczeń Medycznych.
– Ten ważny sygnał płynący bezpośrednio od seniorów, zwraca szczególną uwagę na konieczność dalszego rozwoju w kierunku budowy – adekwatnego do potrzeb – systemu wsparcia i opieki osób starszych. Co istotne, jego centralne miejsce zajmuje obszar ochrony zdrowia. Polscy seniorzy zdają się komunikować, że właściwie zaopiekowani zdrowotnie, z pozostałymi wyzwaniami dnia codziennego poradzą sobie samodzielnie – dodaje Agnieszka Wróbel, wicedyrektor ds. wsparcia specjalistycznego Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Gdańsku.
II OPIEKUNOWIE
O swojej perspektywie w raporcie SeniorApp opowiedzieli także opiekunowie. Wśród pytań do nich znalazły się te dot. sytuacji materialnej, przeszkód w udzielaniu pomocy, oczekiwań bliskich seniorów czy formy wsparcia, jakie im oferują.
Co ciekawe, już nie czas (jak w poprzednim badaniu), a niewystarczające środki finansowe stanowią największą przeszkodę w udzielaniu pomocy. Aż 41 proc. badanych wskazuje, że to właśnie brak finansowych możliwości nie pozwala im odpowiednio zająć się potrzebującymi bliskimi. To zrozumiałe, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że blisko połowa opiekunów deklaruje pogorszenie swojej sytuacji materialnej w porównaniu z ubiegłym rokiem.
Na czas jako przeszkodę w niesieniu pomocy wskazało 23 proc. pytanych. Co piąty deklaruje natomiast, że nie jest o pomoc proszony. Tylko 16 proc. ankietowanych uważa, że mieszka zbyt daleko, by móc pomóc i są to osoby, które mieszkają za granicą, bądź w Polsce, jednak bardzo daleko od potrzebującego wsparcia seniora. Ponad 80 proc. opiekunów swoich „silversów” ma w tym samym mieście, z czego blisko 17 proc. w tym samym domu, a co czwarty – w tej samej dzielnicy.
Już kolejny raz badanie pokazało, że komunikacja na linii senior – opiekun pozostawia wiele do życzenia, pełna jest bowiem błędów w interpretacji. Widać je m.in. wśród ankietowanych opiekunów odpowiadających na pytanie dotyczące pomocy, jakiej oczekują seniorzy. Osoby starsze informowały, że najbardziej potrzebują pomocy zdrowotnej, podczas gdy duża grupa opiekunów (73 proc.) wskazała głównie na kwestie życiowe. Według nich to one sprawiają starszym największy problem.
– Wiele problemów osób starszych potrzebuje rozwiązań systemowych, podjęcia odpowiednich kroków mających wpływ na kształt polityki senioralnej, jednak pamiętajmy, że nawet my, jako jednostki, możemy czasem mieć wpływ na zmiany, choćby w najbliższym otoczeniu. Niezależnie jednak od tego, czy chcemy działać systemowo, czy indywidualnie, pierwszym krokiem zawsze powinno być wsłuchanie się w realne potrzeby seniorów i ich zrozumienie – mówi Przemysław Mroczek z SeniorApp.
– Działania należy rozpocząć już dziś, bo ich efekty odczujemy dopiero po pewnym czasie. Zmiany na lepsze nie nastąpią od razu. Kluczowe jest też zrozumienie, że rzeczywistość, w której żyją osoby starsze, za kilkanaście lub kilkadziesiąt lat, będzie rzeczywisotością osób młodych, które w przyszłości przekroczą 60 r. ż. Dlatego zadbanie o sytuację obecnych seniorów oznacza też dbanie o to, by osoba młoda w przyszłości nie borykała się z problemami zdrowotnymi, finansowymi i samotnością – podsumowuje Przemysław Mroczek z SeniorApp.
Patronem medialnym tegorocznej edycji raportu jest Stowarzyszenie MANKO – Głos Seniora. Zachęcamy do zapoznania się z całą publikacją.
Link do pobrania Raportu: