1 kwietnia 2021 roku wystartował Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2021 prowadzony przez Główny Urząd Statystyczny. Spis potrwa do końca września bieżącego roku. Zgodnie z ustawą o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań 2021 (Dz. U. z 2019 poz. 1775, z późn. zm.), udział w spisie jest obowiązkowy. Podstawową, obowiązkową formą udziału w spisie jest samospis internetowy, a metodą uzupełniająca – wywiad telefoniczny lub wywiad bezpośredni, o ile pozwoli na to sytuacja epidemiczna w kraju. Każdy z obywateli musi zezwolić na udostępnienie części swoich danych osobowych. Problem w tym, że chęć na ich pozyskanie mają także osoby działające niezgodnie z prawem, a moment na oszustwa pod pozorem spisu powszechnego jest doskonały z punktu widzenia przestępców.
W czasie pandemii pomysłowość oszustów szczególnie nie zna granic, co ma również bezpośrednie przełożenie na kradzieże danych i majątku pod pretekstem realizacji spisu powszechnego. Od marca 2020 roku przestępcy dwoją się i troją, aby wykorzystać lęk, panikę i izolację seniorów w Polsce. Co chwilę powstają nowe techniki manipulacyjne. Przeciwdziała temu Stowarzyszenie MANKO, które od 8 lat wydaje Ogólnopolski Głos Seniora i Ogólnopolską Kartę Seniora, a także prowadzi ogólnopolską kampanię edukacyjną Stop Manipulacji – Nie daj się oszukać. Już w pierwszych dniach pandemii (marzec 2020) Głos Seniora zainaugurował ogólnopolską kampanię społeczną Solidarni z Seniorami – Razem Damy Radę! Do tej pory oszuści wymyślili ponad 30 różnych modyfikacji technik manipulacyjnych. Chcąc uchronić seniorów przed tymi przestępstwami, Stowarzyszenie MANKO rozpoczęło w marcu 2020 roku akcję Stop Korona-Oszustwom w ramach realizowanej kampanii Stop Manipulacji – Nie daj się oszukać.
Sytuacja jest o tyle poważna, że spis powszechny NSP 2021 jest i będzie rozpowszechniany w mediach. To działanie ma z kolei znaczny wpływ na spadek czujności seniorów i może okazać się idealną szansą dla oszustów. W ramach kampanii Stop Manipulacji – Nie daj się oszukać i akcji Stop Korona-Oszustwom, Stowarzyszenie MANKO – Głos Seniora ostrzega przed nieetycznymi praktykami oszustw na spis powszechny i przedstawia kolejne metody.
Oszustwa na spis powszechny – metoda na rachmistrza w Internecie
W pierwszej fazie spisu powszechnego seniorzy są szczególnie narażeni na oszustwa poprzez fałszywe strony internetowe „umożliwiające” udział w spisie NSP 2021. Należy uważać na wszystkie komunikaty przychodzące z niesprawdzonych źródeł, a wśród nich m.in. na e-maile, SMS-y, wiadomości w mediach społecznościowych czy komunikatory. Pod żadnym pozorem nie powinno się klikać w linki zewnętrzne zawarte w podejrzanych wiadomościach, ponieważ mogą one prowadzić do stron czy aplikacji, które bez problemu przechwycą nasze dane. Do formularza spisowego należy logować się wyłącznie poprzez stronę Głównego Urzędu Statystycznego dostępną pod adresem www.spis.gov.pl.
Osoby, które nie mają dostępu do Internetu, mogą spisać się przez telefon, dzwoniąc na infolinię spisową pod numer telefonu: 22 279 99 99. Infolinia czynna jest od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00-18:00. Jest to opcja bezpieczna, zwłaszcza z punktu widzenia osób starszych, gdyż wtedy sami inicjują kontakt i nie muszą obawiać się czy zgłaszająca się do nich osoba jest prawdziwym rachmistrzem spisowym.
Oszustwa na spis powszechny – metoda na rachmistrza przez telefon
Z osobami, które nie spiszą się samodzielnie przez internet lub telefon, od 4 maja będą kontaktować się telefonicznie rachmistrzowie spisowi. Każdy respondent, do którego zadzwoni rachmistrz spisowy, zobaczy na ekranie swojego telefonu jeden z dwóch numerów telefonów: 22 828 88 88 lub 22 279 99 99. W związku z tym, że według licznych badań tylko 20% seniorów korzysta z Internetu, druga metoda manipulacji może okazać się jeszcze bardziej skuteczna z perspektywy oszustów. Osoby te będą się starały wyłudzać dane osobowe. Dzwoniący mogą również namawiać do kliknięcia w podejrzane linki lub do instalacji specjalnych aplikacji. Każdy uczestnik spisu ma prawo zweryfikować tożsamość swojego rozmówcy. Wystarczy poprosić o jego imię, nazwisko i numer legitymacji. Można je sprawdzić na stronie spisu internetowej w zakładce „Sprawdź rachmistrza” lub dzwoniąc na infolinię spisową na numer 22 279 99 99. Należy to zrobić jeszcze przed udzieleniem jakichkolwiek informacji.
Oszustwa na spis powszechny – metoda na rachmistrza w domu
Jeśli sytuacja pandemiczna na to pozwoli to nieunikniona będzie również bezpośrednia wizyta rachmistrzów w domach osób, które do tej pory nie wzięły udziału w spisie powszechnym. Jest to kolejna idealna sytuacja dla oszustów, którzy mogą podszywać się pod rachmistrza. Wpuszczenie takiej osoby do domu może być bardzo nieprzyjemne w skutkach dla właściciela mieszkania, ponieważ kradzież danych osobowych może okazać się tylko jednym z naszych zmartwień. Przestępcy nie będą mogli oprzeć się okazji do rabunku majątku z naszego mieszkania. Należy uważać na wszystkie podejrzane prośby osoby podszywającej się za rachmistrza. Rachmistrzowie nie mogą robić zdjęć naszym dowodom osobistym w celu weryfikacji danych, prosić o opłatę za udział w spisie czy proponować do zalogowania się na ich urządzeniu do systemu spisowego poprzez bank. Podobnie, jak w przypadku oszustw przez telefon, przed podaniem danych każdego rachmistrza należy zweryfikować samodzielnie poprzez zakładkę „Sprawdź rachmistrza” na stronie spisu lub dzwoniąc na infolinię spisową pod numerem 22 279 99 99.
Przykłady filmów w telewizji internetowej dedykowanej seniorom – Głos Seniora TV:
Seniorze, nie daj się oszukać!
Uważaj na „koronawirusowe” oszustwa!
Spot kampanii „Stop Manipulacji – nie daj się oszukać!”
Spot promocyjny kampanii „Solidarni z Seniorami – Razem Damy Radę!”