Stłuszczenie wątroby to schorzenie, w którym dochodzi do nadmiernego gromadzenia się tłuszczu w komórkach wątroby, co może zaburzać jej prawidłowe funkcjonowanie. Problem ten dotyczy coraz większej liczby osób, zwłaszcza tych z otyłością, cukrzycą czy insulinoopornością. Choć początkowo stłuszczenie wątroby często przebiega bezobjawowo, nieleczone może prowadzić do poważniejszych schorzeń, takich jak zapalenie wątroby czy marskość. Ważnym elementem diagnostyki tego schorzenia są badania ALT oraz badanie AST, które pozwalają ocenić stan zdrowia wątroby oraz poziom ewentualnych uszkodzeń.
Czym jest stłuszczenie wątroby?
Stłuszczenie wątroby, zwane także niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby (NAFLD) to stan, w którym w komórkach wątroby gromadzi się nadmierna ilość tłuszczu. Jest to coraz częściej występujące schorzenie, które dotyka zarówno osoby z nadwagą, jak i osoby prowadzące siedzący tryb życia, niezależnie od wieku. W przypadku stłuszczenia wątroby tłuszcz stanowi więcej niż 5-10% masy tego organu, co zakłóca jego prawidłowe funkcjonowanie. Stłuszczenie wątroby może występować w dwóch głównych formach: niealkoholowe i alkoholowe stłuszczenie wątroby.
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD)
Przy NAFLD nadmiar tłuszczu w wątrobie nie jest związany z nadmiernym spożywaniem alkoholu. Jest on najczęściej powiązany z otyłością, insulinoopornością, cukrzycą typu 2 oraz niezdrową dietą.
Alkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (AFLD)
W tym przypadku stłuszczenie wątroby wynika z nadmiernego spożycia alkoholu, który zaburza procesy metabolizmu tłuszczu w wątrobie, prowadząc do jego nadmiernego odkładania.
Co powoduje stłuszczenie wątroby?
Główną przyczyną stłuszczenia wątroby jest nadmierna masa ciała, która zwiększa ryzyko gromadzenia się tłuszczu w wątrobie. Otyłość brzuszna (nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha) jest szczególnie niebezpieczna.
Osoby z cukrzycą mają zwiększone ryzyko stłuszczenia wątroby. Wysoki poziom cukru we krwi zaburza metabolizm tłuszczu i jego magazynowanie w wątrobie. Insulinooporność również może prowadzić do zwiększonego gromadzenia tłuszczu w wątrobie.
Czynnikami ryzyka są także zwiększone stężenie tłuszczów we krwi, regularne spożywanie alkoholu, dieta bogata w tłuszcze nasycone, cukry proste, przetworzoną żywność oraz niedobory witamin.
Jakie są objawy stłuszczenia wątroby?
Stłuszczenie wątroby często przebiega bezobjawowo, zwłaszcza w początkowych stadiach. Jednak w miarę postępu choroby mogą pojawiać się charakterystyczne objawy:
- chroniczne zmęczenie i brak energii, nawet przy niewielkim wysiłku.
- dyskomfort lub ból w okolicy prawego podżebrza, gdzie znajduje się wątroba.
- niewielkie powiększenie wątroby (hepatomegalia), które lekarz może wyczuć powiększoną wątrobę podczas badania palpacyjnego brzucha.
- w niektórych przypadkach, pomimo braku diety, może wystąpić spadek masy ciała.
- u pacjentów z zaawansowanym stłuszczeniem wątroby mogą pojawić się objawy ogólnoustrojowe, takie jak żółtaczka (zażółcenie skóry i oczu), spowodowana uszkodzeniem wątroby.
Jakie badania wykonać w przypadku stłuszczenia wątroby?
Diagnoza stłuszczenia wątroby opiera się na kilku badaniach laboratoryjnych i obrazowych, które pomagają ocenić stan wątroby.
Badania laboratoryjne
- aminotransferaza alaninowa (ALT) i asparaginianowa (AST);
- badanie GGTP (gamma-glutamylotranspeptydaza);
- lipidogram;
- glukoza i hemoglobina glikowana (HbA1c);
- testy czynności wątroby.
Badania obrazowe
- ultrasonografia (USG) – pozwala na ocenę gęstości i wielkości wątroby oraz wykrycie nagromadzenia tłuszczu;
- elastografia (FibroScan) – mierzy sztywność wątroby i pomaga ocenić stopień włóknienia (uszkodzenia) narządu;
- tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI) – mogą dostarczyć szczegółowego obrazu wątroby, pozwalając na bardziej precyzyjną ocenę stopnia stłuszczenia.
Biopsja wątroby
Biopsja wątroby to inwazyjne badanie polegające na pobraniu fragmentu tkanki wątroby do analizy pod mikroskopem. Jest to najdokładniejsza metoda diagnostyczna w przypadku zaawansowanego stłuszczenia wątroby lub podejrzenia zapalenia wątroby. Biopsja pozwala ocenić stopień stłuszczenia, stan zapalny i ewentualne włóknienie.
Jak wygląda leczenie stłuszczenia wątroby?
Nie istnieje jedna konkretna terapia farmakologiczna, która wyleczyłaby to schorzenie. Leczenie koncentruje się na zmianie diety, regularnej aktywności fizycznej i zarządzaniu współistniejącymi schorzeniami. Dieta odgrywa kluczową rolę w leczeniu stłuszczenia wątroby. Nawet niewielka utrata wagi, na poziomie 5-10% masy ciała, może znacząco poprawić stan wątroby i zmniejszyć ilość tłuszczu w komórkach wątrobowych.
Wiele osób z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby cierpi na inne problemy zdrowotne, takie jak cukrzyca typu 2, insulinooporność, nadciśnienie czy dyslipidemia (zaburzenia poziomu tłuszczów we krwi). Leczenie tych schorzeń jest niezbędne, aby zapobiec dalszemu uszkodzeniu wątroby.
Jaka dieta przy niealkoholowym stłuszczeniu wątroby?
Dieta przy niealkoholowym stłuszczeniu wątroby powinna być bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, chude białko oraz zdrowe tłuszcze nienasycone. Należy unikać tłuszczów nasyconych i trans, cukrów prostych oraz alkoholu. Regularne posiłki, odpowiednie nawodnienie i kontrola spożycia kalorii pomagają w zmniejszeniu stłuszczenia wątroby i poprawie jej funkcji. Warto również skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem w celu opracowania indywidualnego planu żywieniowego.
Zalecane produkty:
- tłuszcze nienasycone: oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany;
- źródła kwasów omega-3: tłuste ryby (łosoś, makrela, sardynki), orzechy włoskie, nasiona chia;
- warzywa liściaste (szpinak, jarmuż, rukola);
- brokuły, kalafior, brukselka;
- cukinia, papryka, marchew;
- owoce jagodowe (truskawki, jagody, maliny), cytrusy, jabłka;
- pełnoziarnisty chleb i makarony;
- kasza gryczana, jaglana, komosa ryżowa;
- płatki owsiane, brązowy ryż;
- chude mięso (kurczak, indyk, cielęcina);
- ryby, zwłaszcza tłuste ryby morskie (łosoś, makrela);
- jaja;
- rośliny strączkowe (soczewica, ciecierzyca, fasola);
- orzechy (bez soli i cukru).
Produkty, których należy unikać:
- słodyczy (ciastka, czekoladki, batoniki);
- słodzonych napojów gazowanych i soków owocowych;
- przetworzonych deserów i produktów zawierających syrop glukozowo-fruktozowy;
- tłustego mięsa (np. boczek, kiełbasy, karkówka);
- smażonych potraw;
- fast foodów i przetworzonej żywności;
- słonych przekąsek, chipsów, krakersów;
- margaryny i wypieków przemysłowych;