Święty Mikołaj z Miry, czyli kto kryje się pod brodą?

Dziś obchodzimy Mikołajki – dzień, w którym zwyczajowo obdarowujemy się prezentami. Sama tradycja świętowania 6 grudnia sięga aż czasów średniowiecza. Wywodzi się od historycznej postaci biskupa Mikołaja z Miry, świętego kościoła katolickiego i prawosławnego, który w czasach świetności swojego kultu uważany był za członka Trójcy Świętej, a nawet utożsamiany bezpośrednio z samym Bogiem.

Mikołajki obecnie obchodzimy zwyczajowo, ponieważ w 1969 roku przestały być uważane za święto. Za czasów pokoleń przedwojennych i tych, które wojny doświadczyły, na ziemiach polskich częściej obdarowywało się nawzajem prezentami właśnie 6 grudnia. To wraz z powiewem zachodniości i amerykańskości przybyła do nas moda na podarunki w Boże Narodzenie. W XIX i XX wieku Mikołaj z Miry, święty kościoła katolickiego i prawosławnego, przekształcił się w jedną z najbardziej znanych postaci na świecie. Siwy Pan z długą brodą, większym brzuchem, ubrany w czerwoną czapkę z białym pomponem, czerwony płaszcz z białym futerkiem (z obowiązkowym czarnym pasem ze złotą klamrą) zagościł na stałe w wyobraźni masowej.

Święty Mikołaj… czyli?

O świętości Mikołaja z Miry krążą legendy. Wiemy, że urodził się ok. 270 roku w Patarze w Azji Mniejszej. Jego rodzice Joanna i Epifanes długo nie mogli spłodzić potomka, Mikołaj był wymodlonym przez nich jedynakiem i odziedziczył po nich spory majątek, który przeznaczał na pomoc ubogim. Jeszcze zanim został biskupem, pomógł trzem córkom swojego chciwego i bogatego sąsiada, ukaranego przez Boga bankructwem za swoje przywary. Mężczyzna postanowił sprzedać swoje córki, ponieważ nie miały one potrzebnego do wydania za mąż posagu. Mikołaj, aby uratować ich cnotę, co noc wrzucał sąsiadowi przez okna pieniądze, które miały pomóc dziewczętom w zawarciu małżeństwa. Ten, gdy odkrył skąd biorą się monety, postanowił zmienić swoje życie na zgodne z przykazaniami.

Zwyczaj wręczania prezentów spopularyzował się, dzięki średniowiecznym przedstawieniom wystawianym 6-tego grudnia na cześć świętego Mikołaja z Miry. Postać była szczególnie uwielbiana przez chrześcijan – najpierw tych żyjących na Wschodzie, a od wieków średnich coraz bardziej również przez tych z Zachodu. W swojej książce na temat świętego Borys Uspieński udowadnia, że w X wieku w świadomości społecznej Mikołaj z Miry traktowany był jako ten, kto zajmuje w hierarchii niebiańskiej miejsce bezpośrednio po Bogu lub nawet zastępuje Chrystusa. Badacz powołuje się na przykłady wschodnich księży, którzy jeszcze w XVII wieku czcili tę postać podobnie należycie jak samego Boga, a aż do XX wieku uważano, że w skład Trójcy Świętej wchodzą: Matka Boża, Zbawiciel oraz Mikołaj z Miry. Co więcej, słowem równoznacznym dla „ikony”, czyli bizantyjskich obrazów sakralnych z przedstawieniami świętych, było „mikołaj”. Widać to, jak podaje Uspieński, we wschodnim przysłowiu:

„Masz ręcznik, wytrzyj się, masz Mikołaja – pomódl się.”

Mikołajki dzisiaj

Obdarowywanie się upominkami 6 grudnia z pewnością wzmacnia więzi społeczne i buduje poczucie wspólnotowości. Sprawia, że czujemy się kochani, chciani, docenieni, mniej samotni i ważni. Dlatego tak ważne jest, abyśmy w żadnym wieku nie zapominali o tej tradycji. Jeżeli nie mamy komu dać prezentu, podarujmy coś sobie. Przecież jesteśmy istotni sami dla siebie. Możemy też zawieźć drobne upominki innym, bardziej potrzebującym. Święty Mikołaj z Miry uczy dzielenia się bez poklasku, dawania bez oczekiwania czegoś w zamian. Jego przynależność do dwóch różnych kultur chrześcijańskich – wschodniej i zachodniej – uzmysławia, że pewne wartości są uniwersalne oraz że istnieje możliwość pięknego, pełnego szacunku i dobroci współistnienia pomimo różnic.